Raakeettieđâ

Lii-uv tust-uv miinii aašijd, mii lii hirmâd jo muálkkáá? Must lii! Tot lii käähvivuoššâm. Mun jiem jieš juuvâ käähvi, já amahân te tondiet tot lii-uv nuuvt vaigâd. Muu kyesih já usteveh láá jo oppâm, et muu ij kannat lyeštiđ kievkkânân käähvivyeššen. Lii pyereeb porgâđ tom jieš. Mun jiem nuuvt maŋgii lekken vuoššâm käähvi, já taa láá suujah, mondiet.

Muštám vala ko aassim vala Oulust. Tobbeen muu uđđâ ránnjá poođij káhvástâllâđ muu kuuvl. Já ijhân sungin tom oskom, et mun jiem määti vuoššâđ käähvi. Taan tove mun kale vuoššim käähvi, mut tast šoodâi nuuvt koorâs, et sun juuvâi tom mielhijn - piejâi kááhván kulmâ niäljádâs koopâ mielhi já leškiistij oolâ käähvist. Já ko kiinii eres tom smakkiistij, te sun tiškâlij tom njuolgist meddâl.

Muu pargopääihi kievkkânist Avelist lii käähvivuošân, mon muu enni lii uástám munjin. Tot lii imâš tiiŋgâš. Toos ij taarbâš silleesehhii ollágin. Já jis mun vuošâm käähvi tonttáá, ferttiim väldiđ ubâ syeđejeijee luovâs. Talle tom ij innig finnii maassâd. Já jis mun vuošâm sillejeijein, tot kuulgât käähvi peevdi oolâ.

Majemuš feerim lii Tromssaast pargosaje kievkkânist. Iä tobbeengin oskom, et käähvivuoššâm puáhtá leđe vaigâd. Kuáškánjâšlukkâ mahtnii peetij, já nuuvt te käähvi kuulgâi pirrâ lättee. Tom te ferttij sikkođ. Loppâ, mii paasij páánun, lâi muu pargoskipárij mield uáli jo korrâ käähvi.

Já aaibâs vuossâmuuh muštoh käähvivuošâmist must láá muu ákkuruhhijn. Sun laavij ain piejâlistiđ ruávissaaltijn kááhván. Jis mun tom porgim, tot ij kuássin luhostum. Šoodâi meendu sálttáás käähvi. Ákkurokke vuošâi tom talle jieš.

Mun lam já pisom teejâ ustevin. Mut nuuvt te keevâi Helsig kirdemkiedist, ko vuordâččim Oslo kirdemmaašin, et jiem máttám kevttiđ tejâkoopâgis. Ostim mottoom kähvivisteest teejâ, já tot fallui suámálii čuárvinjunekoopâst. Mun kolgim moonnâđ maassâd tiiskâ kuuvl koijâdiđ, et maht koopâst koolgâi juuhâđ. Tast lâi juolâdis saje já kezis saje. Juolâdis saajeest ij puáhtám juuhâđ, ko teejâ liäškásij aaskan. Kezis saajeestkin ij puáhtám juuhâđ, ko toin naalijn pooldij jieijâs. Koopâst koolgâi vistig punjâstiđ, já talle tot tooimâi tego koolgâi-uv.

Jis liijká taan avveest puávtáččij vala škovliđ jieijâs - nuuvt et kiinii máttááttičij muu vuoššâđ käähvi já juuhâđ teejâ? Motomeh ohtâkiärdánis ääših tahhojeh čuuvtij vaigâdubbon ko raakeettieđâ.

Säpligeh kyessin

"Kuás tääbbin lii majemustáá čorgejum?", must koijâdui fakkist mottoom ihe tassaaš.  Uáđđimviistijn hááisui. Tobbeen šliämádij kuocâgâm rááđu haajâ! Tot lâi-uv viärráás äšši.

Iskim smiettâđ. Mun kale lijjim čurgim mottoom peivi ovdiláhháá. Mut iä tobbeen talle lam magarehkin rááđuh kuoccâgmin. Nuorvust ko lijjim, uáđđájim ehidist tutâvâžžân hajâviistán. Muu snuolgânjune ij apsam maiden.

Mut nuárvui ko puárránškuođij mottoom peeivi keččin, lijjim siämmáá uáivilist ko iäráseh-uv. Haajâ lâi hirmos! Värrejim tállân ijjâsaijaan luuptân. Ain ko uáđđimviste patter puunjâi lieggâsubbon, haajâ šoodâi viehâvubbon. Suujâ puovtij kuorâškyettiđ: tyellittälli uáđđimvistij já luuptâ kooskâst ruottii säpligeh. Ko tutkui, kost toh pottii, čielgâi, et táálu piegguuttemrääigih lijjii meendu áávus, adai tobbeen! Kuássin ovdil säpligeh iä lam tobbeen aassâm, mut toh lijjii eskin palij varrim, tastko aldasijn leijee piäldu lâi valdum kiävtun huksimsaijeen. Säpligeh lijjii monâttâm eellimpirrâsis já lijjii vuálgám "evakkon".

Kieldâ imâšalmai poođij mirhâttiđ säpligijd. Sun lii imâšalmai tondiet, et sun maatij tivvoođ puoh já sun tooimâi vala lihâdem- já vuojâdâttâmmáttáátteijen. Párnááh lijjii moovtâ, ko eidu sun poođij. Nuuvt te sun koolvij káátu já lättee rááján mirkkâčuormâsijd já lâi vises tast, et säpligmirkkâ toimâččij pyereest: tot kuškâdičij rááđuid, nuuvt et toh iä háisuččii. Já ige kuhháágin, ko säpligeh láppojii. Mut tállân palij tastmaŋa uáđđimviistijn háisuškuođij... Nuuvtpa lâi ervidmist, et säpligeh lijjii liijká-uv sujâliih. Mut kost tot haajâ talle poođij?

Ulmuunjune ij apse nuuvt pyereest mut kuittâg-uv mottoom verd. Haajâ oroi puátimin nurheest, mast lijjii liegâdâspattereh. Toho ij peessâmgin nuuvt peri - koolgâi cuovkkiđ káátu. Já nuuvt te koolgâi suáittiđ "tivvoo". Ko sun poođij, sun-uv suvnâččij ääigis. Haajâ saje mahtnii puovtij apseđ. Oovtâst muoi meridáim sáhháđ káátu áávus oovtâ nurheest patter piällást. Pettâšume lâi koorâs: haajâ šoodâi čuuvtij vuáimálubbon, mut muoi iän kavnâm maiden. Koolgâi sáhháđ káátu áávus nube nurheestkis. Já tobbeen te kavnuuškuođij: säpligeh iä vuottum kosten, mut toi luodah: toh lijjii kuáddám čapisrástágáá rááđu liegâdâspoccee paaldân. Tot ráátu te tobbeen hááisui já kuocâgij. Vistig loddáá rááđu koolgâi hevâttiđ. Já káátu já lättee kooskâ koolgâi pyereest poossâđ já kuškâdiđ.

Čuávuvâš hommá lâi vala ohtii visásmittiđ, et piegguuttemrääigih liččii tuárvi kääržih. Toi oovdân piäijojii šiev viermih. Tastmaŋa koolgâi tiiláđ almaa, kote tivoi sáhhámraaigijd káátust. Uccâ elleežij tiet koolgâi pieđgiđ já tivottiđ káátu. Luhhoost láiguadeleijee maavsij.

Säpligväivi ij lah kiärdášum tastmaŋa. Mut maid te mun olssân vajam: mun vala-uv smietâm, ko kuulâm kostnii raattân, et säpligeh láá vuod puátimin. Tien haajâ jiem kale ollágin aaibâs.

"Sierâdah-uv tun Immeel?"

Tejâsekkâ koijâd, mii lii majemuš muu luuhâm äšši, mii orostitij.

Mun luuhim aavisist mainâs tast, maht vyerdee eenikyevtis (Else 38 já Renate 45) láin avvees peeleest finnim pärničäcipunktio, visesvuođâ tiet. Aaibâs tego mun-uv jieččân nuorâmuin, kuhháá tassaaš, ko lijjim jo 36. Mist lâi iäru: mun finnejim tiäđu, et puoh lâi pyereest já et finniiččim nieidii. Suoi finnijn tiäđu kandiist já tast, et páárnážist lâi stuorrâ máhđulâšvuođáin vädis down syndrooma. Sunnust Else koskâldutij vyerdimis, Renate tiiptij párnáá. Taan blogist muu huámmášume mana sunnui já sunnuu valjiimân.

Else tobdoh monnii värirađe: pajas já vuálos. Koolgâi-uv sun juátkiđ vyerdimis vâi koskâlduttiđ tom? Aalgij kuhes mätki toohâđ miärádâs. Sun luuvâi ennuv down syndroomast, sáárnui vanhimijgijn, kiäin lâi down syndoomast killájeijee páárnáš. Sun ooinij, mon ennuv rähisvuođâ taah párnááh ožžuu jieijâs vanhimijn. Sun ooinij meiddei, mon čuuvtij eenâb huolâ taah párnááh vattii. Sust lijjii jo kyehti puárásub párnáá. Suu eellimtile lâi mudoi-uv eidu talle lussâd: iše lâi uccáá finniimist. Else mielâst pyecceiviäsuh adelii ennuv tiäđu down syndroomast. Toh oroh sárnumin ton peeleest, et vyerdim koskâlditáttuuččij. Ristâliih organisaatioh vuod maneh nube kuávlun já tiädutteh, et jyehi eellim lii áinookiärdásâš, jyehi olmooš jieijâslágán. Suu miärádâsâst teddii ennuv eres párnááh já mudoi-uv  almolâš prognoos: párnáá eellimäigin árvuštâllui suullân ihe. Já nuuvt sun soddâdij algees tolebiššáá - mučis kandii, kiän eellim nuuvâi ovdilgo olmânáál aalgijgin. Tot-uv lâi tagarin muččâd. Iä maaŋgâs tuostâ tien tiileest puáttiđ olgos já muštâliđ mainâsis. Suu mielâst tabu koolgâi cuovkkiđ. Ko tiätu já toorjâ vááilui, sun algâttij jieijâs nettisiijđo. Sust kale lii maŋgii koijâdum, mondiet sun "sierâdij Immeel". Toin naalijn sun jieš ij uáinám: sust lâi huolâ jieijâs perrust já pyereestpiergiimist.

Renate lâi jo ovdil toohâm miärádâs, et sun tiptá párnáá, liävus te puáđus maggaar peri. Sun tuáivui tiervâs párnáá, mut tot ij taan tááhust olášum. Sust vuod koijâdui, mon immâš tiet sun ij koskâlduttâm vyerdimis. Čuuvtij váivásub pyeccee párnáin. Suu kaandâš ij jurgin sáárnu, já kandiist lii autism. Kaandâš kuárŋu mielâstis jyehi sajan já jotá balettist. Párnáin lii ennuv pargo, mut Renate mielâst down syndroomist killájeijee párnáá eellim-uv puáhtá leđe hirmâd muččâd.

Maht mun jieš talle uáinám? Mun jiem pyevti västidiđ perrui jiemge ulmui peeleest, tuše jieččân peeleest. Uáinám kuittâg nuuvt, et jieškođe-uv vanhimist kalga leđe vuoigâdvuotâ valjiimân. Čuávdus, mii suápá oohtân, ij velttidhánnáá soovâ nuubán. Jiem lijkkuu smietâdiđ "jis"-jienáin. Mut tággáár tiileest mun kale pyereest smietâččim, almolii tile já máhđulâšvuođâi mield. Iberdâm Else miärádâs kale hirmâd pyereest.


Käldee: NRC 17.2.2016
http://hoeverder.info

Čäällimpuddâ

Puállupevdij cikkááttem
tiätuvuárkán kirdâččeijee puustaveh
jurduuh
jieškođe-uvlágáneh
Mondiet mun juáđháččim?

Lam-uv mun humo vâi viijses
ko tágárijd orniim?
Mast mun tom tiäđám
kiännii iärrás äšši meridiđ.
Jotteel vâi hiđes?
Ijhân tot ennust meerhâš
kohân tekstâ šadda.

Lappuustâm säneh
occojeh kiirjijn
teikâ kiännii uáivist
tassaažân ko kávnojeh
nuuvt et maainâs šadda
juátkoo
čálloo loopâ räi.

Pargomohtâ
tot kale piäjá joton
addel naavcâid
uđđâ ideaid.
Tái ulmui tiet mun vajam
já irâttâm
ain pyerebeht
ain uđđâsist.

Čepimuuh čälleeh
čalluidis siisâ čájádâm
povvâsteh, moijájeh
pargoidis ääigi
tiäđám
et čäällim puáhtá sijjân ilo
piäiválijn pargoin patârem.

Kuárus pááppár kamo
čällee čepimus suorgâtteijee
juurdâšhánnáávuotâ
orostit ubâ proosees.
Tast jiem eidu tääl peerust.

Čälimân šadda himo
tego elimân kuás-uv
jurduuh juškeh jiešmeidlist
kukkeláá ko kunnâliäján
kuovlâdeh
kuus keččâmáin
ij mahten uáini.

Tupešladdâreh

Mun lam kustoo vyebdimin jieččân tuuváá. Hadde-uv lii jo pyereest puohâi tiäđust: 80 000 eurod. Já mun lam vyebdimin tom tuše sämmilâžân - tagarân, kiän sämmilâšvuođâ kalga visásmittiđ Sämitige vaaljâluvâttâlmist.

Vuoi kaavhâd!! Naa, "tiätu" kustoo sitkáht jotá pirrâ Tave-Aanaar - jotelubbooht ko muu jieččân jurduuhkin. Ohtâ oro tietimin čuuvtij eenâb ko nubbe. Já nuuvt te ulmuuh soitâččeh ain kuáimásis já kuleh lase saavâid, maht te muu táluvyebdim lii ovdánâm. Jo-uv lii vuobdum? Já kiäs? Lii-uv luoppâm lamaš mahtnii vaigâd? Mondiet mun lam halijdâm tom vyebdiđ? Ulmuuh láá jo valmâšin savâstâllâm, lii-uv tuuveest koijâdum hadde mudágâš, meendu vyeligâš vâi meendu tiivrâs. Já uáivileh tiäđust-uv juáhháást láá.

Oovtmottoom suáitist munjin-uv, tiätuäŋgirin já saavâi kuullâm tuoivust. Já nuuvt te jyehi tove lam karttâm muštâliđ, maht mun jieš uáinám ääši. Mun jiem lah jurdâččâm vala ohtiigin táálu vyebdim. Jiem lah kuássin nomâttâm toos maggaargin hade. Lam kale ettâm, et tot lii puáris anarâš päikki já et tot čonnâs anarâš kulttuurân. Jiemge lah kuássin uáinám jieččân tuuváá maggaargin ohtâvuođâst Sämitiggijn jiemge ton vaaljâluvâttâlmáin.

Čuávuváá tove, ko šladdâreh kirdeškyeteh, halijdiččim kale jieš-uv taid kommentistiđ. Mut taan tove tánávt: JIEM lah vyebdimin jieččân tuuváá!

Ijjâkyesih

Ailâ-Maarit-rokke muštâlij munjin, maht sunjin mottoom čohčâiijâ pottii "kyesih". Taat nooveel vuáđuduvá tuotâtábáhtussáid. Lam adelâm taas čaabâkirjálii häämi. 

++

Čoovčâ vuosmuš eehidkiämádâh kulluustâlâi. Maarit čokkái tuvestis já keejâi lasârääigi mield olgos. Lâi jo uáđđámäigi; ij innig viiššâm čuovâgin cokkiittiđ. Sun kavâstâlâi já keejâi kukkeláá njargkiäčán. Piegâ lâi tohâmin, ko pároh kirdâččii. Lâi lamaš hävskis eehid: sun lâi liegâdâm säävni, já vala-uv sävnipääđeest lâi ennuv lieggâ čääci ittáážân.

Maarit pajanij stovlistis já ááigui uáđđáástâllâđ. Fakkist sun huámmášij njargkeejist kaanoot. Kii immâšijd te taan ääigigis lâi joođoost? Sun kijkkiistâlškuođij. Omâs ulmuuh urruu lemin, aainâs-uv muádis. Maarit smietâi, et maht te keeđhighkis sevŋâdin oinuuččii.

Kaanoot oroi vistig miälumin lappâd. Fakkist tot kuittâg jorgettij já miäluškuođij njuolgist Maarit päikkiriidon!

Maarit njuškij stovlistis. Tääl te koolgâi jotelávt meridiđ. Koolgâi-uv  sun moonnâđ šiiljon väldiđ kuosijd vuástá? Vâi lâi-uv liijká-uv pyereeb lukkâdiđ uuvsâ já čiähádâttâđ? Sun valjij majemuu. Vistig sun tuámittij viežžâđ solkkusááŋku olgouuvsâ paaldân. Jis eeti lâi styeres, tom puovtij ain tiškâliđ. 

Maarit toppij kijkkár fárusis já sirdâšui káámmár pel. Sun kijkkiistâlâi lasâliijnij luámist nuuvt et kihheen ij suu uáinám. Forgâ kanottist pulttâsáin omâs almaakyevtis. Nubbe lâi kukke, nubbe vuod táválâš. Almaakyevtis poođijn šiiljon já kejâstâláin tast mottoom áigáá, oroin ráđádâlmin. Nubbe sunnust väzzilij ääiti kuuvl já lehâstij äittiuuvsâ. Nubbe vuod moonâi säävni kuuvl já toho siisâ. Ááitán čaaŋŋâm almai poođij forgâ olgos já poissij skipáris kuuvl sáávnán.

Ige kukkegin äigi, ko sävnipoccest porgeestškuođij suovâ. Almaakyevtis láin sávnumin! 

Maarit usâškuođij puhelimes já sooitij poolisân. Poolis ravvij tipteđ almaid sávnuđ ráávhust. Poolis sattui mudoi-uv leđe tast aldasijn. Suullân muádlov minuttid, te poolis puáđáččij. Maarit minutteh iä kuássin lam lamaš nuuvt kuheh ko talle.

Nahân te viijmâg poolisauto turâštij táálu kuuvl. Tobbeen njuskijn olgos pooliskyevtis. Maarit-uv oskeldâđâi šiiljon. Sun ravvij poolisáid, kogobeht sävni lâi. Pooliskyevtis  lappuin säävnist ääigis, já nuuvt te suoi poođijn tobbeen, almaakyevtis vala fáárust. Maarit keejâi, et almaakyevtis lain kiergânâm jo sávnuđ. Liegâshân tot sävni vala-uv lâi, ko sun jieš-uv lâi tobbeen eskin iällám. Já nuuvt te almaakyevtis finnijn sáátu markkânân já ijjâsaje poolis putkáást.

Ton iijâ Maarit ij uáđđám čalme tievâgin. Iđedist sun lâi vaibâm. Tehân te mottoom ääigi keččin sun ooinij, ko taksigis orostij tuve kuuvl. Taaksist lavkkijn olgos jiävtáš sávnookyevtis. Tääl suoi skuálkuttáin tupeuuksân. Maarit polâškuođij. Taksialmai-uv kiergânij jo tast vyelgiđ.

Almain nubbe pulžoi hyenes kielâtáiđuinis, et suoi láin turisteh. Suoi láin ehidist usâstâllâm ijjâsaje. Suoi láin nabdam, et puoh ävđintuuvijn uážžu tálostâllâđ. Nuuvt te suoi láin kijttevâžžân moonnâm sávnuđ. Já almai vala koijâdij, et pyehtiv-uv suoi mahtniigin sajanmäksiđ taan stuorrâ vääivi oovdâst.  Toos Marittist lâi ohtâ šiev vástádâs: suu päikki ij lam mihheen ävđintuuvijd já et pyeremus sajanmáksu ličij čápudiđ nuuvt jotelávt ko máhđulâš.

Já nuuvt te almaakyevtis vuolgijn. Maarit paasij šiiljon keččâđ, maht suu ijjâkyesikyevtis väzziláin riidon kanottis kuuvl. Nuuvt suoi riddoost rahttâdáin já forgâ miäluskuođijn njargkiäčán já tobbeen siämmáá suundán, kost suoi moonnâm iijâ láin puáttám-uv.

Aforismeh

Kavnim Interneetist motomijd aformismijd, maid lam jurgâlâm sämikielân.

++

Áinoo suijâ ááigán lii tot, et puoh ij tábáhtuuččii siämmáá ääigi. - Albert Einstein.

Áinoo vyehi pissoođ tiervâsin lii puurrâđ tom, maid ij haalijd, juuhâđ tom, moos ij lijkkuu já porgâđ taggaar, mon mielâstubbooht kuáđáččij porgâhánnáá. - Mark Twain

Jis tuu passâkove lii aaibâs tuu hámásâš, te tust lii korrâ tárbu mađhâšiđ. - Ralph L Woods

Puohah iä pyevti já motomeh iä viišâ. Tast lii puoh. - Puh-kuobžâ

Huápust lii tot hyenes peeli, et tpt váldá ennuv ääigi. - G. K. Chesterton

Meendu viijses lii tuávkki. - Saksalâš sänivaajâs

Tun jieh taarbâš finniđ puoh. Kuus immâšân puoh čavâččij? - Tubdâmettum.

Jiem ibbeerd, maht luholâš haalijd šoddâđ vala luholubbon - Cicero

Jis jieh kaavnâ luho tast, kost tun tääl lah, mon eres saajeest tun kuvâttâlah et kaavnah tom? - Tubdâmettum

Kolgâp-uv mij ain kavnâđ čuávdus jyehi áášán? Ep-uv mij puávtáččii navdâšiđ vädisvuođâin mottoom ääigi? - Tubdâmettum

Čääsist puoh lii keppisub. - Tubdâmettum

Hiärrá Peeivipaaštâ

Äittireemoont ovdánij jo niäljád peeivi. Táálust lâi hirmos moive, mast kustoo nissoonulmuuh ain väidih reemoont ohtâvuođâst. Nuuvtpa mungin jiem lam spiekâstâh. Ko čiehčim topârigijd tyebbiláá, iätádum ij lam meendugin kukken. Mut iskim kierdâđ vala motomijd peeivijd, uáiniđ moive čoođâ oornig. 

Iiđeed lâi čáccáá já räänis - eidu talle ko tyejialmaah kolgii peessâđ porgâđ káttupargoid. Čiččâm ääigi iđedist lâi älkkee ettâđ, et káátu raččomist ij puáttám mihheen. Šoŋŋâ lâi nuuvt surgâd. Kolgâččij vuordâččiđ aainâs-uv love räi. Mij luuvâim šoŋŋâtiäđáttâsâid: jispa liijká-uv joskâččij tommittáá arvemist? Muáddi tijme kulâččii vala valmâštâllee pargoin, mut tastoo lâi tuáivuttem: meendu stuorrâ arvečalmeh, meendu korrâ šuáláttâh. Pargo uhkedij pisániđ oles piäiván. Pargojođetteijee hundârušâi jorgoppel arvetánssám, meditistij. Totkin ij išedâm. Iäsá koolgâi tääl šluvgeđ suájá siste. Sun kaačâi puhelimân já sáárnui mottoom ääigi. Fakkist pargojođetteijee moijái syeligávt já pahudij skippáársis: "Viežžeen-uv muoi Hiärrá Peeivipaštuu?" Suu kollega keejâi mojonjalmijn já nuáiguttij tutâvâžžân. 

Pargojođetteijee almottij, et suoi moonnâv elâččiđ pargosajestis. Ij pargoid nyevt peri puáhtám orostittiđ. Muu tááhust orostittem tieđij tuše oovtâ piäiván kuhheeb epioornig, mut pargoalmai tááhust arve tieđij siähánám äigitaavvâl ubâ ookon, firma uáinust maŋanâm projektijd. Mut luhhoost elimist lijjii moolsâiävtuh: Hiärrá Peeivipaaštâ...

Mun liijká vuolgim väzziđ, veik oorvij. Tarbâšim tom: viiđâ kilomeetter väzzim tovâččij pyere nuuvt roopân ko siälun-uv. Talle ij mudoigin tarbâšâm porgâđ tijme kieđâst - peeivi pargoulme pijsááččij. Mottoom kooskâst huámmášim, et tehân te jooskâi arvemist. Vazzim tiijme verd, já ko aldanim pääihi, oinim jo kukken, et káátu alne lâi vuod kiinii kuárŋumin já pargoost. Pargoalmaah lijjii maccâm! Já taan tove sij lijjii kuulmâs: pargojođetteijee skipárin lâi ain-uv siämmáš nuorrâ almai máttááttâlmin já uđđâ olmooš lâi čielgâsávt puárásub, nyevt kuđâlov ahasâš, hárjánâm almai. 

Koijâdistim pargojođetteijest, tuástá-uv sun tääl lekkâđ káátu. Alme šuáhkui ain tommittáá ränisin. Sun rammuustij: "Tiäđust-uv! Tääbbinhân lii Hiärrá Peeivipaaštâ! Muoi láán viežžâm teehi maskot, taan oskomettumis almaa!" Siämmást sun ustevlávt toškâlij puárrásub kollegas uálgátuáiván. “Ko Hiärrá Peeivipaaštâ lii fáárust, mihheen aašijd ij kuássin vuástálist. Ko sun lii fáárust, talle ij kuássin lah hyenes šoŋŋâ. Tot lii mist njuolgâdus. Tondiet mij koččop suu pargoost Hiärrá Peeivipaaštân. Já ko sun lii fáárust, pargo ain ovdán pehtilávt.” Hiärrá Peeivipaaštâ jieš oroi lemin uáli jo vyeligâš olmooš mut mahtnii sust oinui kieŋâlis viijsesvuotâ já visesvuotâ. 

Já nuuvt mun keččim pargoloonjâ laasâst ääti káátu alne pargee almaid. Hiärrá Peeivipaaštâ kuántui pajas já poođij vuálos hirmâd jotelávt. Onne sun ij puáhtám piäiváásuonjârijd mut sun - tego immâš peht - puovtij toollâđ arve meddâl. Hiärrá Peeivipaaštâ čielgâsávt-uv lijkkui pargosis. Ko mun keččim suu, sun keejâi maassâd, seevij munjin ustevlávt. Sun lâi tiimijiegâ paijeentuállee - taggaar olmooš, kiän fáárustorroom puáhtá pargopirrâsân šiev mielâ. 

Muádi tiijme siste káttupargo valmâštui. Almaah sirdâšuvvii ááitán siskiibel. Pargojođetteijee kuovlâi siisâ já moijái: "Tie uáináh! Hiärrá Peeivipaštuu mieldiorroom tooimâi vuod!" Maidba mun muide puohtim ko leđe suin siämmáá uáivilist. Já tiimi pyehtim šiev mielâ njuámui munjin-uv: puoh ääitist puohtum topârigeh urruu jo čuuvtij ustevlubbon ko jieht. Mottoom topârig oroi aaibâs moijáámin. Káttupargo valmâštum maŋa alme lâi kirkkâdub. Tääl te lijjim vises tast, mast pargojođetteijee-uv: Hiärrá Peeivipaštuu šiev karisma vyejettij fastemuid-uv poolvâid. Já taan maŋa mun ain eenâb oskom toos, et šiev ohtsâšpargo vissásávt kuáddá kuhás.

"Jis tust lii huáppu, ele poorgâ maiden." - Anton Tsehov

Mottoom lii ettâm, et talle ko lii hirmâd huáppu, kalga viälániđ. Mii jiermijd tastkis lii? Tast kale lii jiermi: talle piäsá huápu käldee kuuvl - toos, mii ulmuu nuuvt čuuvtij kaačât. Talle lii asto smiettâđ, moin naalijn huápu puávtáččij čuávdiđ já stivriđ ääigi kevttim.

Mun laaviim kevttiđ oovtâ mindfulness-hárjuttâs viärráámuu huápun. Tot ij vääldi ennustkin ääigi mut maaccât mudágávt eennâm oolâ. Halijdâm jyehiđ tom tuin-uv.

Valmâštâllâm (1 miinut):

Vääldi olssâd vittâ miinut.

Uusâ rávhálii saje, kost lah aaibâs ohtuu.

Vääldi tiijme fárusâd.

Väärrid taan ääigist  kulmâ miinut toos, et keejah tiijme vijsárij cikkááttem.

Juurdâš, et taah minutteh láá tuu jieijâd äigi.

Kuldâl, maht tun jieš haldâšah táid minuttijd.

Hárjuttâs (3 min.):

Keejâ ubâ ääigi tiijmán já tuubdâ, maht tun haldâšah čuávuvâš minuttijd.

Vuoiŋâ vistig rávhálávt mut vuáimálávt siisâ.

Já possool vuáimálávt olgos.

Kiärdu taam vala ohtii teikâ kuohtii, maht pyerrin tobdoo.

Kuldâl, maht stressâ piäsá olgos vuoiŋâmâd mield.

Tuálvu jurduidâd jieijâd vuoiŋâmân já vuoiŋâ táválávt, rávhálávt.

Kuldâl, maht tun vuoiŋah siisâ já olgos

Siisâ já olgos,

siisâ já olgos.

Kuuloold, huáputtáá.

Tuubdâ tom, maht tun já tuu vuoiŋâm haldâšává ääigi.

Kuulmâ miinut keččin lyešti jurduidân luovâs jieijâd vuoiŋâmist.

Tipte jurduidâd vyelgiđ tohokulij, maid tun eidu vuosmustáá ferttiih porgâđ. Ele juurdâš kukkeláá ko taan paargon.

Juurdâš taan pargo puudâid, ton jođo vuosmuu tiijme ääigi, vuosmuu peeivi ääigi.

Juurdâš, maid tun halijdah juksâđ taan pargo ääigi.

Kyeđe ohtuunis saajaad.

Tuáivu mield tun lah finnim mottoom árvumiinuut olssâđ taan hárjuttâsâst. Já mušte: tuu jieijâd ääigi ij kihheen tunjin faalâ, jis tun jieš jieh tom vääldi.

Pargomohtâ!

Čäällimriggee?

Tääl mun lam mottoom ääigi jo čalâččâm teehi jieččân jurduid. Motomeh čalluuh láá šoddâm älkkeht, motomáid vuod lii tarbâšum eenâb jurdâččemäigi ko varttâ. Muáddi runo láá lamaš tuođâi-uv váddáseh, já čäällim maŋa uáivi lii lamaš kuárus.

Tääl ko mist lii forgâ puátimin čäällimpáájá (vástuppeeivi já lávvárduv), smietâm, et ličij vuovâs finniđ anarâškiel čäällimriggee, kost puávtáččij savâstâllâđ  jieijâs čalluin. Já ličij-uvsun mist motomin runoriggee? Mun halijdiččim opâttâllâđ pyereeb runočällen. Veik lam-uv čáállám runoid, jiem lah mahten hárjánâm. Čäällimriggee puávtáččij toimâđ sehe teevstâi et runoi čälimist iššeen. Ličij älkkeb fattiđ jurduin kiddâ. Ličij meiddei suotâs finniđ macâttâs: mii tuáimá, mii vuod ij tooimâ? Maid lii hävski luuhâđ, mii vuod oro lemin ovdebái jurdui kiärdum? Já tiäđám tom-uv, et motomin juurdâ, juonâ, ooroost. Tom lii väädis pieijâđ uđđâsist joton. Talle päikkikriitikko lii merhâšittee iše.

Mun ain uáinám siämmáánáál ko mánuppaje tassaaš: uánihâš čalluuh šaddeh älkkeemustáá. Ulmuin ij lah ennustkin äigi čälimân. Já čäällim lii aainâs-uv munjin rähis äigiájánâs. Meiddei čäällimideai kavnâm lii pargo tyehin, veik tiäđust-uv motomijd ideaid puáhtá maŋgii-uv kevttiđ, já liijká finnee uđđâ tekstâpitá.

Jis liččii siämmáámuđusiih ko mun-uv: motomij ulmui juávkku, mii čáláččij oovtâst. Ličij om. kuohtii mánuppaijeest čokánistee riggee, mast puávtáččij luuhâđ jieijâs teevstâid já uážžuđ kommentijd. Mun oskom, et tot pyeredičij tevstâi tääsi. Siämmást pesâččij sárnuđ anarâškielâ, om. neetist teikâ njunáluvái tejâkoppáin.

Den Haag

Taat runo šoodâi siämmást ko jiävtáš čaalâ-uv. 

Den Haag
iiđeedpuolâšist
majesteetlii määđhi tyehin
vájáldum

Metroh
iä vyeje
vala mottoom ááigán
njuolgist

Puáđedijn
sooppum sajattâh
huáppujuná ij muu tiet
ooroost

Karvemkiäinu
 Leiden
 Rotterdam
 Den Haag
mađhâšeijee čokkáá
pase kulmâháá

Mätki
ij čájádit
pic kale joođeed puástud
maŋgii mađhâšum

Nubástuseh
rahtum
maađijmađhâšeijee kiksen
kiäs peri

Puástusunde
uápis saajeest
mun vuod jođám
já tááiđám

Tálhudemiiđeed

Tejâsekkâ koijâd, maggaar iiđeed must lii lamaš. (Ko čálám taam, lii kuovâmáánu kutnubálovváád.)

Mun eellim tuáhtár kulen Den Haagist Bronovo-pyecceiviäsust. Taat lii mudoi-uv vissâ Holland  tobdosumos pyecceiviäsu, tastko eennâm kunâgâslâš peerâ tom kiävttá. Já tobbeen ko kiergânim, elâččim vala jieččân tuáhtárist. Lii nuuvt harvii äigi tipšottiđ jieijâs, nuuvt et tom ferttee porgâđ kalenderáin.

Mätki Den Haagin aalgij váhá nubenáál ko lijjim jurdâččâm. Vazzim pääihist metrosajattâhân. Huámmášim, et metro ij innig moonnâmgin Den Haag räi mut orostij oovtâ orostuv tolebiššáá, Laan van NOIst. Tast ovdâskulij kolgim junáin. Mut sattui nuuvt pyereest, et uápisolmooš poođij toos, lâi autoin toho joođoost. Já mun peessim sáátust. Sun kuođij muu räiđeevovnâorostâhân, mii lâi moottorkiäinu alda. Já nuuvt te mun jotkim toin naalijn.

Tuáhtár kulen pyecceiviäsust lâi masa jo suotâs. Ko finnejim sáátu, mun lijjim tobbeen hirmâd tooláá, já čuávuvâš äššigâš ij lam vala puáttám. Nuuvt te muoi tuáhtáráin savâstâlâim ucánjihhii must, mut meiddei sust já maailmist. Maailmân šiettih ennuv mučis immâšeh: suu labradorpeenuv lâi eidu šoddâdâm käävci vielpisid. Muoi kejâdáim viälppái kuuvijd já videoid. Suu iijâh lijjii uánihááh, ko moddii-uv iijâst koolgâi koccáđ viälppái tiet. Iđedist vuod ulmuuh vuordii palvâlusâid. Teivâdem ij lam mahten virgálâš - sun avžui suáittiđ veik ehidist teikâ oholoopâ ääigi, jis lâi tárbu. Sun kuittâg aasâi nuuvt alda muu, et puovtij veik virgeääigi ulguupeln-uv tutkâđ. Já mun pelestân muštâlim sunjin jieččân maađhijn, maht toh lijjii moonnâm já maid lijjim porgâm majemui muádi oho ääigi. Mottoom kooskâst muoi eidu tääl te muuštijm tipšođ ulmuu-uv. Sun lii čielgâsávt olmooš, kote parga miätá peeivi, váhá tego mun-uv. Pargoäigi lii eidu talle ko lii miinii porgâmnáál.

Maassâd pááikán mätki lâi-uv váhá váddásub. Njuškejim kuávdášsajattuvvâst junán, mii koolgâi orostiđ Laan van NOI:st, kost kolgim lonottiđ päikkisiijdân mannee metron. Mut nuuvt te keevâi, et juná ij orostâmgin, já fakkist lijjim Leidenist. Tobbeen kolgim nubbijn junáin jotteeđ Rotterdamân, kost njuškejim vuod ohtii metron, mii moonâi Den Haag kuávlun. Lijjim jottáám suullân tiijme. Luhhoost must ij lamas nuuvt huáppu. Puáhtá jotteeđ puástukulij, veik ij liččiigin čájádâm.

Já puáđidijnân eellim vala päikkituáhtárist iskosij keežild. Kolgotavdâ oroi tobbeen jotemin. Pyecceitipšooh já tuáhtáreh lijjii jo-uv čuávjitaavdâst teikâ kumeštâsâst. Jiem máttám vaaivijd tipšođ pic lijjiim kuldâleijee peljin. Ferttee luptiđ haatâ sijjân, ko sij liijká aneh huolâ siijdâ ulmui tiervâsvuođâst. Suotâs savâstâllâmpuddâ tobbeen-uv, aaibâs almolijn aašijn.

Nuuvt maka iättoo, et pyecceitipšooh já tuáhtáreh iä muštâl maiden jieijâs tiileest. Muu mielâst tot ij lah aaibâs tuotâ. Lii suotâs leđe olmooš nube ulmui, ij tuše nuuvt et tuše tuáhtáreh kalgeh kuldâliđ pyeccei murâšijd. Kuávdáást puáhtá leđe kuábáš peri, ko toos asto lii. Tot kuođij iđedân mottoommuđusii kolleroobdâ.

Ustevpeivi

Taat čaalâ lâi kolgâđ almostuđ jo muáddi peeivi tassaaš, mut ko ij almostum. Tääl te. Ustevpeeivi adai Pase Valentinus peeivi (kuovâmáánu neljinábovváád) mun finnejim mottoom ustevpeivikoortâ já meiddei muáddi tekstâsaavâ. Takkâ tain! Tääl te halijdim olssân čielgiđ, mii peeivijd ustevpeivi jiešalnees lii. Tot lii lamaš kalenderist nuuvt uánihávt - eskin 1980-lovo loopâ rääjist. Jieččân pärnivuođâst jiem tom ubâ muštegin.

Maaŋgah Valentinus-legendah muštâleh 200-lovvoost iällám pispe Valentinusist, kote killái marttyyrjäämmim eidu 14.2. ive 269. Mottoom pasemui mainâsij mield Roomast naaijâm almaah annojii hyeneeb suáldáttin ko najâhánnáá almaah tondiet ko sist lâi ain perruu pyereestpiergim mielâst. Nuuvtpa nuorâ almaah, kiäh iä halijdâm soottâđ ege monâttiđ mááinus suátialmajin, tiptii syele vihkâđ jieijâs. Muštâluvvoo, et pispe Valentius viihkâi sii, mondiet kiäisár tuommii suu jämimân.

Englandist kunâgâs Hendrik VIII julgâštij kuovâmáánu neljinubálovváád peeivi kunâgâs reiváin juhlepeivin. Maaŋgah Valentin piäiván labdaseijee uđheh láá-uv Englandist puáttám. Ovdâmerkkân sierâdui nuuvt, et vuossâmuš oovdeldpuáttee Valentine peeivi lii tot rievtis olmooš. Luhhoost lâi lope čarviđ čoolmijd kiddâ tassaažân ko tot nubbe lâi olssis mielâsâš! Valentine peeivi puovtij meiddei vuolgâttiđ rähisvuottubdâstâs toos, kiäs jieš čuuvtij lijkkui - veik nomâttáá-uv. Vuossâmuuh Valentine peeivi koortah pottii Englandist vyebdimnáál 1800-lovo aalgâst.

Kuuloold Valentine peeivi ärbivyehi levânij Amerikân-uv. Tobbeen tot lii merhâšittee juhlepeivi. Talle lii pyeri liäibuđ vááimu hámásijd ucckahhuid já puđâldiđ koortâid usteváid. Tehelumos korttâ vuolgâttuvvoo runoin toos, kiäs olmooš jieš enâmustáá lijkkoo.

Mun jiem jieš lah hárjánâm juhlođ ustevpeeivi nuuvtkin aktiivlávt. Mut iiskâm mušteđ olssân tehelijd ulmuid toin naalijn, et muštâlâm sijjân, maid sij merhâšeh munjin. Toos ij taarbâš ustevpeeivigin pic aaibâs táválii aargâ. Talle rähisvuotâ já ustevvuotâ enâmustáá tarbâšuvvoo.

Párnái njäälmist

Muu puárrásumos nieidâ pärnivuođâst muštám motomijd suu etâmijd, moh láá lamaš uáli humoristliih.

**
Ohtii suu eeči lâi vuolgâdmin pargomáátkán. Fijnásub sajan koolgâi leđe kraavaat čiäpáttist. Taan tove eeči lâi kuittâg čielgâsávt vájáldittám maidnii. Nieidâš pahudij:
- Eeči, piejâ tom purâdemlaapu čiäppátsâd!

**

Motomin vuod mun lijjim uážžum hajâčäciputtâl, uáli jo tivrâs meerhâ. Cirgáttistim tast ucánjihhii jieččân čiäpáttân. Muu mielâst  tast lâi uáli jo njaalgâ haajâ. Nieidâš-uv oroi arvâlmin muu uđđâ haajâst maidnii.
-  Maggaar haajâ must tääl lii? mun koijâdim.
Sun suvnâččij muu já pahudij:
- Kuocâhaajâ.

**
Mottoom peeivi muu nieidâš lâi uážžum skippáárstis raasijd. Sun puovtij taid siisâ jeđe muoi piejáim taid čáácán. Mottoom ääigi keččin huámmášâm, et kukáh lijii leggistum čäcilaasâ paaldân já et laasâ lâi aaibâs kuárus.  Mun aštus suorgânim, et kuus te kukkáčääci lâi soddâm. Nieidâš västidij:
- Mun njuoskâdim jieččân čuávji.
(Luhhoost toh iä lamaš mirhâliih šadoh.)

**
Ákku já äijih láin kolliistâlmin. Äijih juuvâi čääsi já maht lâškin ruttiistâm muáddi kuáškánjâš puástučuddui. Äijih kuorsâškuođij. Nieidâš keejâi já pahudij:
- Tääl te äijihist piäsá öhö-öhö.

**
Muu nieidâ máttááttâlâi puustavijd. Sun ain koijâdij ko ooinij maidnii, mast sun ij lam vises. Sun tuđhâdij sämikiel teevstâ já ooinij oovtčaalmag á-puustuv.  Sun koijâdij, mii puustuvijd tot lâi. Mun čielgejim. Fakkist sun lappui já poođij maassâd pápáráin  já pennáin. Sun sáárgui ääigis jeđe čaittâlij munjin:
- Taa láá kyevtičaalmag, kuulmâčaalmag já neeljičaalmag á.

Mut talle poođij-uv nubbe vädis koččâmuš: kalle čalmed á-puustuvist puohtiigin leđe?

Ohtâ peivi kiännii iärrás kammui siste

Onnáá eehidtejâsekkâ iävtut maidnii: uážum valjiđ, kiän kammui siisâ halijdiččim lavkkiđ oovtâ piäiván. Jáá-áh, taat lii-uv váddásub koččâmuš! Mun jiem lah kuássin smiettâm lavkkiđ kiännán kammui siisâ... Mut jis liijká kolgâččij, te kii mun liččim já mondiet eidu sun?

Kuhes hundâruššâm maŋa meridim, et halijdiččim leđe elleituáhtár James Herriot. Adai taathân lâi suu pennânommâ - suu olmâ nommâ lâi Alfred Wight, uáppásubbooht Alf. Sun jaamij 1995. Mun lam luuhâm puoh suu kiirjijd já keččâm puoh fiilmâid, moh láá filmájum suu kirjij vuáđuld. Mun lijkkuum suu kirjijd hirmâd ennuv, já mottoom peeivi halijdiččim uáiniđ taid veik sämikielân-uv. Mut smietâm tuše, mon älkkee ličij jurgâliđ puoh ellei taavdâi noomâid sämikielân.

Suu čäällimstijlâ lii nooveel já rijjâ muštâlus kooskâst. Mainâseh láá kuittâg lieggâseh, toh muštâleh ulmuin já sii stuorrâ rähisvuođâst já čonnâsmist elleigijn. Mun lam luuhâm Herriot eellimkeerdi, mon lii čáállám suu kandâ Jim Wight. Tast kale uáinoo tot, et Alf ij lamaš mihheen älkkeemus ulmuid, mut uáli ustevlâš kuittâg. Já uáinám, et sust lijjii meiddei jieijâs vädisvuođah, tego mist puohâin. Sust lijjii melankolisâš puudah, sun puosâi majemuid ivijdis, mut suu elimist lâi meiddei ennuv ilo suu pargoost, pääihist já párnáigijn já párnáipárnáigijn. Sun lâi kiddiistum jyelgipáálust. (Mun jiem nuuvtkin!) Moos mun enâmustáá liččim kiddiistum, jis pesâččim oovtâ piäiván suu stevilij siisâ, lâi suu vyehi uuccâđ čäällimideaid, čäälliđ uánihâš mainâsijd ehidist. Váhá ton mield mun jieš-uv iiskâm porgâđ. Kuhes romanij čälimân monâččij meendu ennuv äigi, mii ij kuittâggin taan eellimtiileest must lah. Já sust lijjii vájálditmettumes pargoskipáreh, Sinclair viljâžeh Donald já Brian, kiirjijn Siegfried já Tristan Farnon. Siegfried oro lemin fiilmâin já kiirjijn uáli jo eromâš já älkkeht tyeldee persovn, mut tuođâlâšvuođâst suu persovn lii lamaš vala-uv vuáimálub.

Mun kale jieš lijkkuum elleid, mut lam tääl allerglâš kissáid já pennuid. Lam meiddei aassâm motomijd iivijd jieččân elimist šiiveettáálust, nuuvt et tuubdâm tom-uv eellim avdâgâsvuođâ mottoomnáál. Ellein lii kiddâ iijâi peeivij.

Ko mun lijjim ucce, mun luoihâttim kirjeráájust ellei tavdâkirje já luuhim tom čoođâ. Mottoom kooskâst meiddei smiettim elleituáhtár áámmát-uv olssân, mut tot paasij tuše nahhaar táásán. Jiem vissâ liijkágin lijkkum tuárvi ennuv elleid. Kirjeest lijjii kale koveh, moh lijjii váhá ilgâdeh. Luuhim kirje meiddei tondiet, et tiäđáččim eenâb kuusâi taavdâin. Toos lâi keevâtlâš suijâ-uv: sujâttim jieččân, ko ohtâ kussâ jaamij mottoom peivi kyeddimis maŋa. Tast lijjii kolmâ tiälhuh seelgist, já tast lijjim kolgâm jo tiettiđ, et tot lâi puosâškuáttám já finnim kyeddimvuoččum. Tom taavdâ lii älkkee tipšođ ekstra kalsiumáin - ko peri pärnin lijjim tom viettiđ.

Tiäđám kale tom, et elleituáhtár pargo ličij lusis pargo - peri vyelgiđ paargon, veik ličij kaskoo iijâ já veik ličij maggaar šoŋŋâ. Alf Wight kaandâst šoodâi elleituáhtár, já tom Alf pyereest tuhhiittij. Mut nieidâsis sun ij suovvâm tien áámmát tondiet ko tot lâi lusis pargo. Já maaŋgah elleituáhtáreh iä peesâgin tiervân já vaivijttáá iäláttâssân. Mut amahân te mun oovtâ peeivi piergiittâlâččim?

Mottoom peeivi halijdiččim peessâđ aldeláá tien jurduu, et njuškiiččim oovtâ piäiván suu kammui siisâ. Tot ličij jiešalnees älkkeb ko jurdáččij: peri mađhâšiđ Thirsk siijdân Englandân já eelliđ James Herriot museost, mast maaŋgah tiiŋgah láá ain uápis sajestis. Já puorijn luhhoin sátáččij teivâdiđ suu párnáigijn já koijâdâllâđ eenâb-uv taan pegâlmâs almast. Kiitiätá!

Hotelleh Tromssaast

Nubbe pargoihe Tromssaast lii álgám. Tääl ko ij lah innig proojeektviste, šadda kolgolâžžân hotelláid. Jis kiinii motomin jotá Tromssaast, taan blogist láá hooteelviärdádâlmeh neelji hotellist muu jieččân feeriimij vuáđuld.

Vistig aassim Amalie-hotellist. Tot lii smavvâ hooteel, mast láá fijnâ uáinuseh kavpugân já meerân. Taat lii rávhálâš saje aassâđ, já bussisajattâh lii aaibâs nurhe tyehin. Ollâopâttâhân piäsá uáli jotelávt. Seeŋgah láá pyereh. Loonjah láá kale uceh: kulmáin kuhes lavhijn lii jo kaččâlâm ubâ loonjâ keejist kiäčán. Iiđeedpittá lii vuáđutääsi šiev purrâmuš - vuástá ustevân valjaa, piärguporrei ij nuuvtkin. Nettiohtâvuotâ tuáimá talle ko tuáimá. Muu visteest tot tooimâi tuše oovtâ eehid ääigi pyereest. Kote ij haalijd tuššeest mäksiđ, puáhtá teehi puáttiđ.

Pingvinhotellet lii ollâopâttuv paaldast leijee pyeceeiviäsu hooteel. Uáinuseh láá muččâdeh kavpugân (mun uurrum čiččâmnubálovváád keerdist), ton verd ko smavvâ laasâin olgos uáiná. Taat-uv lii rávhálâš hooteel. Seeŋgah láá mudoi pyereh mut kääržih: ko liihâd, kalga kale váruttiđ, amas koččâđ lättei. Loonjah láá saijaah já pyereh. Pyecceiviäsu hooteel ko taat lii, loonjâin láá larmâdâspuáluh jyehi saajeest. Nuuvtpa lonjâstis kalga váruttiđ, amas vahâgâsâst teddiliđ siämmáámuđusii puálun ko čuovâpuállu. Taah larmâdâspuáluh láá uksâpiällást, seŋgâkuorâst já hiivsigist rišo já hiivsigpoto kooskâst. Iiđeedpittá lii valjaa já pyeri. Pyecceiviäsust ko áásá, raavvâdviäsu uksâpiällást lii vahtâ, kote koččo desinfistiđ kieđâidis ovdil purâdem - ij ollágin hyenes juurdâ lenccu- já čuávjitavdâääigi.

Čuávuvâš hooteel lâi City Living, kaskoo Tromssa. Ko peessim siisâpuáttimtiiskân, nobdim hooteel siämmáá uccen ko Amalie, mut čuuvtij erehtuvvim: stuorrâ uáđđimviste, stuorrâ orroomviste já kievkkân já hiivsig já riššo. Olmooš ij pyevti eenâb táttuđ. (Must lâi-uv tien iijâ táálu stuárráámus viste.) Ko peri lijjim tubdâđ taam moonnâm ive-uv - jiem lijjii ubâ smiettâđgin proojeekttáálu laiguuttem. Iiđeedpitá puáhtá puurrâđ aldasijn, mut hooteel tom ij faalâ. Loonjâst lii jieijâs kievkkân, mast puáhtá ohtâkiärdánávt málástâllâđ. Jyehi loonjâst lii kievkkân, mun kuullim. Bussiorostâh lii váhá kukkeláá, mut nube tááhust iiđeedväzzim taha pyere. Smavvâ negativlâš peeli lii tot, et uáinuseh láá paaldâst leijee hooteel loonjáid. Mut almolávt puáhtá leđe tuše tutâvâš. Siisâpuátimist lâi pargoost tuše ohtâ almai, kote ovdil muu vaaldij vuástá väidee jaapaanlijd. Sun pisoi rávhálâžžân já ustevlâžžân sijjân-uv. Munjin sun kale šuáhkádij, et sust lii lamaš elimis hyenemus pargopeivi. Mun halijdim suu váhá rammuđ já eellim kijttâlmin šiev visteest já pyere orniimist. Avžuum!

https://www.expedia.no/Tromso-Hoteller-City-Living-Hotel.h2490889.Hotellinformasjon?rm1=a1&hashTag=overview&&rfrr=ALL.Itin.Booked.HOTname

Já majemuš hooteel lâi Radisson Blu merâriddoost. Fijnâ uáinuseh, ustevlâš hooteel, bussiorostâh hooteel uuvsâ oovdâst. Taat koolgâi leđe kavpugist "hotellij hooteel". Loonjah láá kuittâg uceh, nettiohtâvuotâ kale lii čuuvtij pyereeb ko Amaliest. Iiđeedpittá lâi valjaa, nuuvt et tom puáhtá kale rammuđ. Iiđeedpitá ääigi kale huámmášij, et aasâi stuorrâ hotellist: čokkámsaje illá kavnui.

Moos mun jiem lam rahttâttâm mađhijnân, lâi tot, et kavpug hotelleh pyehtih leđe hirmâd tievâ. Nube mäđhistân lâi vaigâd finniđ viste. Šoddim kolgolâžžân: jyehi ijjâ sierâ hotellist. Nuuvt et tállân ko mađhâšemtárbu itá, kannat väridiđ hooteelviste. Jis jurduuh muttojeh, ij totkin häittid: loonjâ puáhtá celkkiđ luovâs mávsuittáá vala siämmáá peeivi ko ličij puátimin. Tondiet kannat väridiđ njuolgist hotellist.

Pyeri mätki puohháid! Tromssa lii kale mučis kaavpug, nuuvt et kannat eelliđ keččâmin.

Kraatterij kyessi

Tejâsekkâ koijâd, maggaar kove lii toohâm munjin stuorrâ vaiguttâs. Muu mielân puátá Peter Elzinga kove, mast sun luhostui kuvviđ kirdemmaašin já mánudáá. Lam šiäštám taam kove maaŋgâid iivijd. Tot lii lamaš munjin čuuvtij stuárráb ko eellim,  já tondiet toos lii lamaš vaigâd kuoskâđ. Eskin tääl tuostim ton vuáđuld čäälliđ. Luuhâm ilo juáhážân!

Kove: Peter Elzinga.

Lađâsmáánu nube peln

muoi aibâšeen,

askadisteen eellim jorgoppele

stuorrâ syeligâs

mii ij enâmân oinuu.

Eskin tobbeen muoi tietteen

vissásávt

et fiskâd ij lekken rievtis ivne

já et siälun veerrum kanjoneh

láá čuuvtij kieŋâluboh

ko mánudáá kraattereh.

Ko mánudâš skuuđáálg eennâm suoivui

tun

lavkkiih muu elimân

uđđâsist

já ain uđđâsist

kirdettah mánudáá pirrâ

ohtii, kuohtii, maŋgii

vâi čuovâ oinuuččij

já uvástâlah ubâ paje

et avalâšvuotâ láppoo.

Tušše tom lii nabdeđ

et äigi äärmit.

Tot ij kuássin äärmit

nuuvt kuhháá ko mánučunnuuh láá koškáseh

nuuvt kuhháá ko máánu piäsá

rijjâ

juurrâđ

eennâm kolgolâžžân.

Luhhoost äigi ij jieš tieđe

kuás tot puátá teikâ mana.

Muoi kuohtuuh uáineen

et vorrâmáánu varâliih vyeimih

vissásávt volliitteh

kuocâgitteh keeđgijd já källeid

loheh tuámus proofeetlâš ennustusâi mield.

Tun

mađhâšah maassâd

patârah

kuáđáh muu ohtuu

mánudáá čapis keđgiliähán

nuuvt eeđân

et mun kale piergiim.


Mun páásám kuldâliđ 
mánujođoi kuullâm

ohoi

mánuppojij

ivij

aibâšiđ olmâ, uáinojeijee eellim.

Mun páásám juurrâđ

kosmosân kolmum jurdui siis

almešiljo aibâšeijen

kraatterij kyessin

Mut mun tiäđám:

mottoom peeivi

mánukirdee mield

tun vuod maasah.

Tun viežah muu!

Lieggâ kijttoseh Peter Elzingan, kiän fiijnâ kove ožžum kevttiđ taan runo čälimist. Suu kuuvijd puáhtá eelliđ ihástâlmin tääbbin: www.peter-elzinga.nl

My special thank for Peter Elzinga whose photo I was able to use. His beautiful shots can be admired here: www.peter-elzinga.nl

Hartelijk dank aan Peter Elzinga dat ik zijn prachtige foto mocht gebruiken. Zijn fotos’s zijn hier te vinden: www.peter-elzinga.nl