Peppi värree Kiirjâgämirân

Astrid Lindgren kirjeest "Peppi Kuhessukká"; Jurgâlus lii muu.

==

Kaavpug roobdâst lâi šiljo, mast puoh šoodâi vildááht. Ton šiljoost lâi puáris táálu, já tien táálust aasâi Peppi Kuhessukká. Sun lâi oovceihásâš já sun aasâi tobbeen aaibâs ohtuu, ejittáá já enittáá. Motomin tot lâi pyeri-uv, tastko talle ij lam kihheen, kote ličij ettâm sunjin et sun koolgâi uáđđáástâllâđ eidu talle ko sust lâi nuuvt suotâs. Ige kihheen páguttâm suu puurrâđ ruusukaalâid talle ko sun halijdij toffeid.

Ovdláhháá Peepist lâi eeči, kiäm sun rähistij ennuv. Já lâi sust enni-uv mut tot lâi nuuvt kuhháá tassaaš et tast sun ij muštám maiden. Suu enni lâi jáámmám talle ko sun lâi hirmâd ucce. Peppi čiärui tom nuuvt hirmâdávt et ij ohtâgin puáhtám orroođ suu kietkâm paaldâst. Peppi oskoi čuuvtij toos et suu enni lâi almeest já kuovlâi almerääigist já ooinij jieijâs nieidii. Peppi seevij távjá sunjin já pahudij: “Ele poolâ, kale mun piergiim!”

Ij sun eejiskin lam vájálduttâm. Suu eeči lâi taampâ kapteen, já Peppi lâi jottáám meerâ alne suin taampâst, tassaažân ko eeči lâi stoormâst koččâm meerân já lappum. Mut Peppi lâi aaibâs vises tast, et mottoom peeivi eeči puáđáččij vala maassâd. Sun ij oskom toos, et eeči ličij hevvânâm. Sun oskoi, et eeči lâi karttâm mottoom trooppisii suollui já et sust lâi šoddâm tobbeen suolluu ässei kunâgâs já et taat ubâ peeivi juuđij kolleruvnâ uáivist.

“Muu eeči lii kunâgâs”, Peppi ain čielgij čiävlááht. “Iä lah hirmâd maaŋgah párnááh, kiäin lii taggaar eeči, já talle ko eeči puáhtá huksiđ taampâ, sun puátá muu viežžâđ já must šadda prinses! Ij-uvgs lah-uv suotâs!”

Suu eeči lâi uástám tien puáris táálu kuhháá tassaaš. Eeči lâi smiettâm aassâđ tobbeen oovtâst Peppijn talle ko puárásmičij ige innig puávtáččii jotteeđ meerâid. Mut talle ko sunjin sattui tiet pärtti já sun paifakkist lappui, koolgâi Peppi asâškyettiđ Kiirjâgämirist - tiet lâi ton táálu nommâ. Tot aaibâs vuordij suu, kálvuidiskijn puohrâkkân.

Mottoom mučis kesieehid Peppi lâi ettâm pääsi tiervân matruusáid, kiäh porgii suu eeji taampâst. Matruuseh lijkkojii Peepin, já nuuvt Peppi-uv lijkkui matruusáid.

“Pääcciđ tiervân, veerdih”, sun eeđâi já cummâlistij puohâid káálun. “Elleđ poolâ, kale mun piergiim.”

Kyehti tiŋgii sun vaaldij fárusis taampâst. Sun vaaldij apina, mon nommâ lâi hiärrá Nilsson - tom sun lâi finnim ejistis - já meiddei stuorrâ mätkilaavhâ mii lâi tievâ kollelovemárkkásijn.

Matruuseh čuožžuu taampâ kaitháá kulen já keččii Peepin, kote vaazij olgoláá, kejâhánnáá tuáhásis, hiärrá Nilsson ärdee alne já mätkilavkkâ kietâkaavâst.

“Liiba eromâš páárnáš”, mottoom matruus pahudij já sihostij konnjâl čalmestis ko Peppi lappui uáinusist.

Sun lâi vuoigâdist. Peppi tuođâi-uv lâi eromâš páárnáš. Puoh komálumos lâi tot, et sun lâi nuuvt kievrâ. Ubâ maailmist ij lam ohtâgin taggaar pooliskin, kote ličij lamaš siämmáá kievrâ ko sun. Peppi puovtij luptiistiđ ubâ hiäppuš, jis sun peri halijdij. Suu jieijâs hiäppuš sun lâi uástám ovttáin kollelovemárkkásáin eidu ton peeivi ko sun lâi varrim Kiirjâgämirân. Tot hiävuš aasâi tääl olgoviäskárist. Mut talle ko Peppi halijdij ehidispeeivi juuhâđ teejâ, sun siirdij hiäppuš šiiljon.

Kiirjâgäämmir paaldâst lâi nubbe-uv táálu, mast lâi šiljo. Tien táálust assáin eeči já enni kuovttijn parnijnis - kandáin já nieidáin. Kandâ lâi Tyemes já nieidâ lâi Ánná. Suoi láin kuohtuuh hirmâd nánnáás já tottâleijee párnááh. Tyemes ij kuássin káskám kozâidis já poorgâi ain tego suu enni ravvij. Ánná ij kuássin váidám ige iskâm finniđ táátus čoođâ, já sust lâi ain fiijnáht šuállejum vuálppu pajalist, ige sun kuássin tuolvâdâm vuálpus. Tyemes já Ánná sierâdáin nánnááht koskânis šiljoost, mut suoi tuáivoin kale et liččii lamaš eres-uv párnááh kiäigijn sierâdiđ. Talle ko Peppi vala juuđij ejijnis meerâi alne, Tyemes já Ánná távjá eeđáin kuáimásis: “Liiba vaahâg, et kuássin ij kihheen puáđi aassâđ taas paaldân, taggaar kiäst liččii párnááh.”

Tien mučis kesipeeivi, ko Peppi vuossâmuu keerdi lavkkij Kiirjâgäämmir kozzâš paijeel, Tyemes já Ánná iävá lamaš pääihist. Suoi láin talle ááhus kulen kolliistâlmin oho verd. Já vuossâmuu peeivi ko suoi láin puáttám pááikán já kejâdáin ääiđi čoođâ, suoi iävá tiättám et toos paaldân lâi varrim nieidâ. Eidu talle ko Kiirjâgäämmir verájáš lekkâsij, suoi láin ráđádâlmin, maid suoi porgâččáin ton peeivi já smietâdáin, tábáhtuuččij-uv ton peeivi mihheen suottâsijd. Talle nieidâ poođij tobbeen olgos. Tot lâi suámálumos nieidâ, kiän Tyemes já Ánná kuássin láin uáinám. Tot lâi Peppi Kuhessukká, kote eidu lâi vyelgimin iiđeedväzzimmokkásis.

Tággáár sun lâi. Suu vuoptah lijjii porkkanivnásiih já tain lijjii kyehti čovgâ párgálduv, moh hárrájii maht sáttojii. Sust lâi potásnjune já sust lijjii čärmimuáđoh. Suu njune vyelni lâi viehâ stuorrâ njälmi já njäälmist šerisvielgis päneh. Suu vuálppu lâi hirmâd eromâš. Peppi lâi jieš kuárrum tom. Tot ličij kolgâm leđe aaibâs čuovjâd, mut sust ij lamaš tuárvi čuovjis käägis. Tondiet Peppi lâi kuárrum toos kuovgisruopsis pittáid. Sust lijjii jyelgist kuhes suháh. Nubbe sukká lâi čappâd, nubbe ruškâd. Já sust lijjii vala jyelgist čapis kammuuh, moh lijjii kyehti kerd suu juolgij kukkosiih. Taid kammuid suu eeči lâi uástám sunjin Maadâ-Amerikist, já kammuin lâi ennuv šoddâmvääri. Ige Peppi kuássin uážuččiigin nuubijd kammuid.

Mon Tyemes já Ánná enâmustáá imâštellii, lâi apina, mii čokuttâlâi omâs nieidii ärdee alne. Tot lâi uccâ apinaš, mast lijjii čuovjis puvssiih já fiskis pusseer já vielgis olgâhattâ.

Peppi väzzilij toin naalijn et nubbe jyelgi lâi vázáttuv alne já nubbe raavist. Tyemes já Ánná keejáin suu suámálii väzzim, nuuvt kuhás ko suoi oinijn. Mottoom ääigi keččin Peppi poođij maassâd. Tääl sun vaazij murdeetmáin. Ij sun tarbâšâm jorgettiđ pááikán monâdijnis. Sun orostij Tuámmás já Ááná äiđiuuvsâ kulen. Párnááh keččii kuáimásis. Tyemes koijâdij: “Mondiet tun váázáh murdeetmáin?”

“Na maid tot häittid?” Peppi eeđâi. “Mijhân aassâp rijjâ enâmist. Amahân te juáháš uážžu väzziđ eidu tego haalijd? Mudoi-uv Egyptist puohah väzzih tánávt ige ohtâgin ane tom immâšin.”

“Mast tun tom tiäđáh”? Tyemes koijâdij. Jiehhân tun vaarâ lah iällámgin Egyptist?

“Mun jiem lah iällám Egyptist vâi?! Mun lam iällám jyehi saajeest maailmist já mun lam uáinám suámálub-uv aašijd ko ulmuid murdeetmin väzidijnis. Indiast ulmuuh väzzih kieđâigijn!”

“Tun kielestah,” Tyemes eeđâi.

Peppi smietâi váhá.

“Naa, nuuvt mun kielestâm-uv”, sun eeđâi murâšlâžžân.

“Kielestem lii ficcii”, Ánná eeđâi, já viijmâg sun tuostâi lehâstiđ njäälmis.

“Naa, lii hirmâd ficcii kielestiđ”, Peppi eeđâi vala sorolubbon. “Mun tuše vájálditám tom motomin. Maht kalga taggaar uccâ nieidâš ain sárnuđ tuođâ, kiän enni lii eŋgâl já eeči mottoom suollust kunâgâssân hirmâd kukken já mun kote lam ubâ elimân jottáám meerâ alne? Já mudoi-uv Kongost Afrikist ohtâgin olmooš ij sáárnu tuođâ, Peppi eeđâi kirkis muáđuigijn. “Sij kielesteh tobbeen ubâ peeivi! Iiđeed-čiččâm rääjist tassaažân ko piäiváš luáštá. Nuuvt et jis mun vahâgist motomin kielestâm, talle tuoi kolgâvettee jurdâččiđ nuuvt, et tot puátá tast ko mun lam lamaš meendu kuhháá Kongost Afrikist. Mijhân pyehtip leđe skipáreh?”

“Tiädust-uv, Tyemes eeđâi. Fakkist sun tuubdâi, et onne ij liččiigin mihheen ahevis peeivijd.

“Puátivettee-uv tuoi muu kuuvl purâdiđ?” Peppi koijâdij.

“Joo, suotâs”, Tyemes eeđâi. “Puáđi, Ánná, muoi vyelgeen.”

“Naa”, Ánná eeđâi.

“Mut mun koolgâm vistig čäittiđ tunnuu hiärrá Nilssonân”, Peppi eeđâi. Já talle apina vyeligávt luptij haatâs.

Sij juttii Kiirjâgämirân mieskâm äiđiuuvsâst. Tastoo sij monnii čievrâpálgá mield sevtilmuorâi lappâd já pottii olgoviäskárân. Tobbeen hiävuš puurâi havârijd taldrikist.

“Mondiet tust lii hiävuš olgoviäskárist?” Tyemes koijâdij. Puoh hiäppušeh, maid sun tieđij, urruu taalist.

“Naa”, Peppi smietâi, “kievkkânist tot jurâččij juolgijn. Já orroomvisteest tot ij maašâ leđe.”

Tyemes já Ánná tiervâttáin hiäppuš já moonáin siisâ. Tobbeen lijjii kievkkân, orroomviste já uáđđimviste. Mut hirmâd čurgâd tobbeen ij lamaš. Tyemes já Ánná kejâdáin várugávt pirrâsis. Suoi pooláin tast, et suáluikunâgâs ličij mottoom nurheest vahtiimin. Suoi iävá lam eellimstis uáinám olmâ kunâgâs! Mut tobbeen ij oinum eeči. Ige ennigin.

Ánná koijâdij: “Aasah-uv tun tääbbin aaibâs ohtuu?”

“Jiem suigen”, Peppi västidij. “Hiärrá Nilsson já hiävuš-uv aassâv tääbbin.”

“Naa, mut mun uáivildâm: ij-uvgs tust lah tääbbin eeči teikâ enni?”

“Ij lah! västidij Peppi ilolávt.

“Mut kii tuu talle ehidist ain koččo seeŋgân?” Ánná koijâdij.

“Mun jieš”, Peppi eeđâi. Vistig mun eeđâm tom hirmâd nánnááht. Jis mun jiem talle moonâ seeŋgân, talle mun eeđâm korrâsávt. Já jis mun jiem valagin moonâ, talle mun rissiim jieččân, ibbeerdvettee-uv tuoi?”

Tyemes já Ánná iävá aaibâs iberdâm. Mut amahân te taggaar-uv tooimâi.

Ton ääigi sij lijjii puáttám kievkkânân, já talle Peppi čuorvij kulmii: ”Tääl mij passeep láátyid.”

Talle sun vaaldij kulmâ mane já leggistij taid ááimun. Ohtâ mane koočâi suu uáivi oolâ já cuovkkânij, já nuuvt te vielgâččâs kuulgâi suu čolmijd. Mut taid nuubijd kyehti mane sun fattij pyereest kiddâ paistpánnoin, kuus toh cuovkkânii.

“Mun lam ain kuullâm, et manevielgâččâs lii pyeri vuoptáid”, Peppi eeđâi já ruvvij čolmijdis. “Tuoi uáinivettee, et talle vuoptah šaddeh hirmâd pyereest. Brasiliast puohah joteh mane vuoptâin. Tondiet oovtâstkin ij lah tobbeen puálččiuáivi. Mut mottoom almai kale lâi nuuvt tuávkki et sun puurâi puoh moonijd ige ruvvim taid vuoptáid. Talle sun tiäđust-uv šoodâi puálččiuáivin. Já talle ko sun vaazij kááđu alne, toos pokkiidâttii nuuvt ennuv ulmuuh, et koolgâi táttuđ poolis išán.”

Siämmást ko Peppi sáárnui, sun lâi vuohâsávt nuurrâm manekoorijd meddâl paistpáánust. Tastoo sun toppij seeinist hiäŋgájeijee poossâmkuustâ já vispááškuođij toin láttytääigi nuuvt korrâsávt, et täigi stircoi pirrâ seeinij. Loppâtääigi, mii paasij náápán, sun leškiistij paistpáánun, mii lâi helá alne. Talle ko látty lâi mudágávt possum nube peln, Peppi leggistij tom pelimuudon káátu já jorgettij tom ááimust. Talle sun fattij tom kiddâ paistpánnoin já poosij tom vala nube-uv peln. Tastoo sun leggistij láátyid kievkkân čoođâ, peevdi alne leijee taldrik oolâ.

“Porree”, sun čuorvij, “porree ovdilgo toh čuáskuh!”

Tuámmás já Ááná mielâst toh lijjii-uv njaalgâ láátyh. Já ko láátyh lijjii purrum, suoi moonáin Peppijn orroomviistán. Tobbeen lâi tuše ohtâ vistekálvu. Tot lâi hirmâd stuorrâ skappi, mast lijjii ennuv loováh. Peppi liähui loováid já čaittâlij Tuámásân já Áánán, maid aarnijd sun lâi tohon vuorkkim. Tobbeen lijjii eromâš lodemaneh já mučis skáálžuh já keeđgih, hervâttum rasijááh, korâdis silbâspejâleh, ciimcahpäädih já veikâ magareh tiiŋgah, maid Peepikyevtis eijijn láin uástám ko suoi láin jottáám pirrâ maailm.

Peppi adelij kuábbáá-uv uđđâ ustevsis läähji. Tyemes finnij tiikaar, mast lâi kildee toppiittâh, já Ánná finnij rasijáá, mon lohheest lijjii kuovgisruopsis ripokuáđih, já sun finnij vala suormâs, mast lâi ruánáá keđgi.

“Jis tuoi tääl vyelgivettee pááikán”, Peppi eeđâi, “te talle tuoi pyehtivettee puáttiđ itten maassâd. já jis tuoi eppee vyelgi, talle tuoi eppee pyevti maassâdgin puáttiđ. Jà tot ličij kale stuorrâ vaahâg.”

 Ton mielâst Tyemes já Ánná-uv láin, já nuuvt suoi tastoo moonáin pááikán. Suoi juuđijn hiäppuš lappâd, mii lâi puurrâm puoh havârijdis já nuuvt suoi moonáin Kiirjâgäämmir äiđiuuvsâst olgos. Hiärrá Nilsson seevij sunnui oivijnis.