Čällee lukkâ

Mun, kote tyellittälli iiskâm čäälliđ, tuubdâm čällee luuhâ. Tast šadda motomin pyeremus skippáár. Taan čallust mun iiskâm kuorrâđ, mii luuhâid tot lii já mast tot puátá. Puáhtá-uv toos máhđulávt maidnii porgâđ?

Čällee luuhâ miäruštâllâm lii älkkee. Munjin tot lii äšši teikâ juurdâ, mii iästá muu čälimist. Tot orostit ubâ čäällimproosees. Kiäldá äŋgirávt muu čälimist. Čyegis. Tien tobdo oovdâst ij pyevti muide ko vuálániđ, komerdiđ já luovâttiđ. Ige tot lah tot, et ij liččii mihheen, mast čäälliđ. Puoh aašijn ij tuše pyevti čäälliđ. Mondiet? Suujah toos láá maaŋgah.

Ohtâ peeli muu persovnist lii kreatiivlâš adai taggaar, et jurduuh iteh peevdi oolâ tego mašinist. Tie toh láá talle, kuovttijn kieđáin rááppumist. Puoh čäällimideah láá siämmáá pyereh. Mut ko lii tot nubbe-uv peeli: tot mii kontrollist, kocá čallui kvaliteet. Tot haalijd rähtiđ must tievâslub čällee ko mun tuođânálásávt lam. Motomin tot orostit muu tondiet ko jiem pyevti teikâ uážu čäälliđ aašijn, moh kyeskih eres ulmuid. Taah ääših láá sijjân - já meiddei munjin olssân - meendu persovnliih. Toh láá tagareh ko olmooš lii suullân piättáá já viärjuttem já muštâl, maid sun lii feerim, maht, kiäigijn, teikâ magareh soroliih já ärgis ääših suu elimist láá joođoost. Lii kale suotâs leđe nánnáá já muštâliđ ilolijn aašijn, mut ij pyevti muštâliđ tain, et lii karttâm leđe uássin nubij ulmui persovnlij eellimčuolmâi čuávdimist. Tágárijd ij pyevti almostittiđ "silliihánnáá". Kalga mutteđ ulmuid, soojijd já ääigi - toppiđ tuše ääši já kevttiđ tom čäällimidean.

Ohtâ lukkâ lii munjin ulguubeln ištâdum. Mun uáinám čolmijdân oovdâst taid ulmuid, kiäh láá tárguttâm munjin pyere já máttááttâm muu čäälliđ. Mut liijkágin sij iä muu mielâst lah máttááttâm munjin čäällim. Mun uáinám eenikielâ máttáátteijeidân.. Koččâmušah láá taan máttááttâsâst láá pááccám. Mondiet mun kolgim jyehi mánuppaje luuhâđ kirjálâšvuođâ já čäälliđ luhhum kirjeest árvuštâllâm já analyys? Mut ko mun jieš iskim njuškiđ kirječällee puvsâi (teikâ haamit) siis já čäälliđ kreatiivlávt, tot lâi-uv mottoom suujâ tiet "hyeni". Poođij vyeligub árvusääni já huámášittem, et "tääl tun kale lah čáállám meendu rijjâ"; "mondiet tun čáláh nuuvt fiktiivlávt", já et "valjiiba čuávuváá tován ášálub stiijlâ". Hemelii sittágin! Mondiet mun kolgim alestiđ kirječällei pargoid mut jiem jieš uážžum šoddâđ sii nálásâžžân? Mondiet mun kolgim luuhâđ kirjálâšvuođâ teoriaid? Mondiet muu luokan hiävrásuvvojii kirječälleeh muštâliđ tast, maggaar čaabâkirjálâš čäällim lii, maht mun koolgâm persovnijdân rähtiđ já miljöö? Mondiet nubben tehelumos äšši lâi piilku saje teevstâst - jo ovdilgo lâi tekstâgin, moos tom tiäškáđ? Já tot et mun čáláččim oles celkkuigijn. Já ko lâi olmâ pargoi äigi, kuás ličij jieš peessâm čäälliđ, tiet äigi ij kuássin adelum! Mondiet Tun, rähis máttáátteijee, jieh ornim munjin čäällimriggee, kuus mun liččim puáhtám puáttiđ čalâččiđ jurduidân, hárjániđ rikkođ puoh njuolgâdusâid tego nuorah läävejeh-uv? Mondiet ij máttááttum pyerebeht, et tuše tiätustiijlân kulloo tiätulágán čäällim, mudoi uážžu porgâđ tego jieš pyerrin uáiná? Vâi lam-uv mun luhostum jotteeđ škovlâidân tuše meccikuávluin.. Mun jiem tieđe. Tääl mun aainâs-uv jieš iiskâm pargostân cuovkkiđ taam luuhâ. Mun jiem haalijd raijiđ ulmuid, jiemge eisigin ááigu avžuđ čäälliđ tuše ahevis já koškes äššiteevstâid. Mut nuuvt tot maŋgii lii, et tagarijn koškes teevstâin finnee ruttâpitá, fiijnáht ettum "päälhi". Taat, maid mun kirdettâm rijjâ, lii rijjâäigi. Kiinii lohá taam jis lohá. Váiván, škovlâ! Tast siämmást ko tot čuovvit, tot meiddei pilled ulmuu luándulii kreatiivlâšvuođâ.

Säämi čaalâlâš maailm lii tiäđust-uv maailm sierâ, kavhâdis saje. Čaallum säänist lii vyeimi. Tot, mii čálloo sämikielân, lii tuođâlâš já ášálâš: oppâkirjeh, virgáliih jurgâlusah, tuotâmuštâlusah... Mut meendu harvii uáiná leikkušeijee peenâ, tuše kirdemin pááppár alne (teikâ tiätumašinist), čälimin rijjâ. Taas mun halijdâm čällen viggâđ. Pyehtiđ ilo toos, et sanijgijn já tevstáin puáhtá maaŋgânáál sierâdiđ. Ko ulmuuh láá hárjánâm luuhâđ tuođâlii sämikielâ, sij iä ain tuubdâgin leikkušeijee peenâ. Jis mun čálám tiivtâ, tot tihtâ lohhoo automaatlávt nuuvt et tot "muštâl must", já tiäđust-uv tot lohhoo "tuotâtábáhtussân". (Taas vala mottoom kirječällee huámášittem, et PUOH muštâl maidnii čällest-uv.) Ovdâmerkkân rähisvuotâ lii lamaš mahtnii kieldum fáddá. Láá-uv rähisvuođâ tobdoh já váimusoroh mahtnii kieldum fáddá? Lii-uv puoh tot tábáhtum munjin-uv? Tekstâ kalga cevziđ jieijâs juolgij alne ige tom taarbâš tađe eenâb čielgiđ teikâ lekkâđ, kukken muu teevstâi tulkkuumist. Mun ááigum iskâđ kuovllistiđ taan suárgán! Vuálgá-uv kiinii fáárun čäälliđ tiivtâid - tagarijd, et njunelijne sajan kalga väldiđ siholduv?

Ohtâ čällee lukkâ lii astottesvuotâ. Mun illá oostâm čäälliđ romanijd. Ko roomaan ij luhostuu, talle puáhtá čäälliđ uánihub mainâsijd teikâ tiivtâid. Čälimân taarbâš mottoom joskis puudâ - aainâs-uv tommit, et kulá jieijâs jurduid. Čäällim lii váhá tego purâdem: jis "čälistut" (tego paškestut), talle lii pággu čäälliđ. Tijmepeeleest-uv parga jo ennuv.

Jis mun jiem pyevti čäälliđ iärásij elimist, mun liijká puávtám čäälliđ jieččân feeriimijn, kevttiđ jiešironia. Jis kiinii ulmuid juurdâš must tiätunáál, te sust lii tiäđust-uv lope nuuvt porgâđ. Sun vissâ porgâččij tom mudoi-uv, tevstâittáá. Sun puáhtá jo-uv lijkkuđ muu čalluin teikâ leđe lijkkuuhánnáá. Luuhâđgin ij lah pággu. Mun halijdâm čäälliđ tagarijn aašijn, moh láá munjin olssân adelâm ilo teikâ soro teikâ mottoom eellimvásáttâs. Tágárijn mainâsijn láá kale fáárust iäráseh-uv, mottoomlágán ränis persovnin. Taan luukân mun lam tääl kavnâm čovduu. Kale mun tuostâm čäälliđ.

Toh, moid labdaseh eres ulmuuh já sii persovnliih ääših, láá váddásuboh. Mun jurdám, et motomin ko äigi lii pyeri já feeriimeh eenâb ko tääl, puávtáččim väldiđ tágárijd tábáhtusâid pargosân, haldâttâhtáásán, já čäälliđ, magarijd aašijd kielâtiettee pargostis kuáhtáá Säämi maailmist. Tääl lii aaibâs jieijâs tyehin luuhâđ hovdiimist já ton iloin já soroin. "Management"-kirjeh láá luhhoost ildeeh tievâ. Mut Säämi maailmist hovdâšem lii váhá jieijâs loho ko maailm lii nuuvt ucce, ulmuuh uáppáseh.

Ohtâ muu šiev ustev iävtuttij, et čáláččim puoh persovnlijd ašijdân ávusin tego toh láá, piejâččim taid syeligâssân ihečuátán, jeđe kiähnii, muu párnáipárnááh teikâ sii párnááh vissâ, jis tagareh motomin šaddeh, luvâččii taid. Ličij-uv totkin nuuvt kiäsuttettee juurdâ? Tast mun jiem lah aaibâs vises.

Jyehi tááhust jyehi áinoo čälleelukkâ kalga lekkuđ, moinnii naalijn. Teevstah já čalluuh kalgeh šoddâđ. Tarbâšuvvoo tuše tyestilvuotâ já mottoom verd äigi.

Pyeri uđđâ ihe puohháid já ennuv čäällimmohtâ!