Táálu pirâstittem

Jiävttáá kävppirievedem maŋa mun smietâškuottim, lam-uv mun kuássin uáinám poolis tuođâlii pargoost skelmâigijn. Lam, jiešalnees, mottoomnáál. Tot maainâs lii jiešalnees uáli suotâs, veik talle ij ollágin povvustittámgin.

Muu jurduuh maneh lovmat ihheed maassâdkulij ránnjákááđu ässei. Suu nommâ lâi John, suu suhânoomâ jiem innig mušte. Sun lii tääl jo varrim meddâl, hävskis olmooš sun kuittâg lâi. Sun lâi talle iäláttuvvâst leijee poolis. Tot lâi-uv taan mainâsist puoh koomisumos äšši.

Eidu talle ko mun oinim poolisijd pargoost, lâi mottoom argâiiđeed, já lijjim saatâšmin jieččân puárásumos nieidâ škoovlân muádi kááđu tuáhá. Ko muoi juuđijm John táálu puotâ, tobbeen lâi monâmin poolisij pirâstittem. Ohtâ poolis stivrij jotoluv já lappâdjotteid meddâl táálu kulen. Pooliskyevtis čuožžuu pisoh kieđâst  kuohtui pelij olgouuvsâ, ohtâ vahtij táálu tyehin. Váhá olgoláá lijjii vala eenâb pooliseh nuuvt et ubâ táálu lâi šievnáál pirâstittum.

Mun tiäđust-uv hirmástuvvim já koijâdim, mii immâšijd John táálust tábáhtui. Poolis ij ennustkin maiden čielgim, eeđâi tuše, et tot lâi tuođâlâš já varâlâš äšši. Muoi juuđijm tast lappâd já tolvum nieidii škoovlân. Ko poottim maassâd, puoh lâi tego eskin-uv, peic et pooliseh aiguu moonnâđ siisâ táálun. John ij jo-uv lekkâm uuvsâ teikâ ij lamaš pääihist. Mun pahudim, et sun lâi hävskis olmooš, vissásávt leehâi uuvsâ. Tien huápun meiddei John ránnjátáálu eemeed poođij ráđádâllâđ. Pooliseh aiguu cuovkkiđ uuvsâ. Ránnjáeemeed avžui, et uuvsâ ij tarbâšiččii cuovkkiđ, sust lâi John táálun čoovdâ, mut et sun vistig halijdičij suáittiđ Johnin já koijâdiđ, lâi-uv ok lyeštiđ poolisijd suu táálun. Na, tommittáá tiäđust-uv pooliseh-uv kiergânii vyerdiđ.

John västidij puhelimân ige iberdâm masten maiden. Sun lopedij puáttiđ tállân pááikán já halijdij leđe jieš fáárust táálus tutkâmist.

Nahân te John poođij uáli jotelávt. Pooliseh lijjii eenâb teikâ ucceeb várugááh. Vuossâmuš maid John koijâdij, lâi tiäđust-uv tot, maid immâšijd pooliseh lijjii suu táálust ucâmin. Te sun povdij poolisijd siisâ savâstâllâđ. John leehâi uuvsâs, saavâi tiervâpuáttim poolisáid. Eenâb mun jiem lappâdjotten tastoo fattimgin. Mut äšši väividškuođij muu nuuvt čuuvtij et moonnim maŋeláá siämmáá peeivi ääigi koijâdiđ.

John ruáhásij já nube tááhust murâštij. Pooliseh lijjii finnim tiäđu tast, et Rozenpad-kááđust aasâi almai, kiäst lâi hasisviljâlem pääihist. Adai taat šoddâdij narkotijkkâamnâsijd. John lâi tállân toos ettâm, et tääl kale pooliseh lijjii ucâmin puástukááđust. Sun aasâi Rozenoord-kááđust mut kale siämmáá numerist.

Ton ääigi tiätu lâi tiäđust-uv levânâm jo tommit, et Rozenpad-kááđu ässee lâi patârâm kuusnii, já tien táálun pooliseh tiäđust-uv monnii viehârâš siisâ. John lâi luholâš tast, et eidu talle ko pooliseh lijjii puáttám, sun ij lamaš pääihist. Sun lâi jieijâs sanij mield suorgâniđ jaamâs.

Pooliseh lijjii puáttám eelliđ suu kulen vala maŋeláá siämmáá peeivi. Sij lijjii maŋgii, maŋgii áánnum addâgâs. Sij lijjii puáhtám kukkáid já suklaid já meiddei faallâm monniilágán ruttâsume. Kukkáid já suklaid John lâi váldám mut ruuđâid sun ij tiäđustkin vyeligâš olmožin lam halijdâm. Kale sun iberdij tom, et motomin ääših sattii moonnâđ váhá puástud-uv.

Mottoom ääigi keččin Rozenpad-kááđu ässee lâi kavnum, táálu lâi kyerrejum já ässee čievžâstum tobbeen meddâl. Já John joođhij elimis, siämmáá ilolâžžân ko ovdil-uv. Motomin ko suu oinim, koijâdim, lâi-uv sun vala finnim vyerdihánnáá kuosijd. Ij sun innig lamaš.

Kävppirievedeijeeh

Motomin muu áámmát kááju puohlágán mailmâlii paast. Tääl mun lam eidu šeštum käävpi rieveedmist, pargoidân áánsust. Mudoi mun-uv liččim lamaš aaibâs njunáluvâi rievedeijeigijn. Ko taam čálám, puoh taat lii tábáhtum jieht.

Jieht lâi vástuppeiveehid, muu jieŋâskäppi meendu-uv kuárus. Nuuvtpa elâččim viiđâ maŋa aldakäävpist, mii lii vááijuv muádičyeđe meetter keččin muu pääihist. Tobbeen lii älkkee elâččiđ uástimin veik eenâb-uv juhâmušâid nuuvt et tävirijd puáhtá uigâđ uástusvovnâigijn pááikán jeđe tuálvuliđ voovnâid maassâd. Ij taarbâš auto kävppimáátkán. Nuuvt mun jieht-uv toohim. Uigim tävirijd pááikán, ruuččum taid já nutkim skáápán. Mottoom suujâ tiet jiem annaam siämmáálágán huápu voovnâi maassâdtuálvumáin ko táválávt. Meridim tuálvuđ taid eskin purâdem maŋa. Mun rähtiškuottim láttytääigi jeđe vala rahtim kyevtlágán saalaat jeđe poossim láátyid. Jieŋâskääpist lâi meiddei ovdebáá peeivi piirak, mon mun lieggiistim. Pakkâ peivi ko lii te purrâmuš ij taarbâškin eidu njäälmi puáldiđ. Kolmâ evviseh láá talle pyereh.

Purâdem maŋa mun muštim, et jiem lam kosostâm pihtâsijd kuškâđ, adai toh lijjii ain mašinist. Heŋgum pihtâsijd vistig. Jeđe lâi äigi tuálvuđ voovnâid, já mudoi-uv mälistem ääigi huámmášim, et munhân jiem kustoo lamaškin uástám ooliivoljo. Munhân jiem kuássin jođe uástuslistoigijn jiemge keevti kalender. Nuuvt et tääl te ferttiiččim moonnâđ maassâd káávpán. Lijjim jo joođoost toho, mut mottoom suujâ tiet kuovllistim vala puhelimân. Vááldám tom táválávt ain fáárun. Huámmášim, et muu pargoskippáár lâi iskâm suáittiđ maŋgii. Puhelin lâi lamaš eres saajeest ko mun jiemge mun tom tiäđustkin kuullâm. Naađđum tiätumaašin tuáhá, tastko sun maŋgii parga ehidist. Jis tun tarbâšij iše? Mun tiäđust-uv vuod ájániččim käävpist, nuuvt et meridim väldiđ sunjin tállân ohtâvuođâ. Ličij-uv skypeohtâvuotâ suin máhđulâš? Já näävt tiäđust-uv lâi-uv. Sun lâi čälimin ucâmuš. Paaccim suu išediđ, taan tove chat peht. Siämmást muu šleđgâpoostân iđestij oovtâ gradučällest viestâ. Sun-uv lâi iskâm fattiđ muu jieijâs tutkâm keežild já tarbâšij ravvuid. Ko oroi lemin väädis kavnâđ ohtsii ääigi virgeääigi, kuččum suu suáittiđ tállân, veik lâi-uv vástuppeiveehid. Siämmást smiettim olgon šiljoost vuordâččeijee uástusvoovnâid, mut nube tááhust kävppi lâi forgâ monâmin kiddâ, nuuvt et amahân te kiergâničij, jis mun tuálvuččim voovnâid tállân iđedist maassâd. Ij taid kuittâg kihheen tarbâšiččii talle ko kävppi ličij kiddâ. Jiemge mungin iho tarbâšâm maiden mälistemoljoid. Luhhoost taat áámmát ij tieđe maiden virgeaaigijn. Nuuvtpa uáppee siämmást sooitij munjin já muoi savâstâláin suu tutkâmušâst já ton loppâkeejist. Já pargoskippáár čalâččij ucâmušaašijn chat peht.

Siämmást kuldâlim olgon kullojeijee suámálijd jienâid. Helikopter iđestij mii táálu paajaabel já jurâškuođij riggee. Tot lappui forgâ, kirdelij máádás. Siämmást kulluuškuottii larmâdemvuájánij jienah, já toh-uv pottii suullân šiiljon. Mun liijká jotkim pargoidân.

Ko kiergânim, moonnim olgos já oinim ráánjá. Sun tieđij muštâliđ, et aldakävppi lâi eidu rievedum. Almaakyevtis! Suoi láin vaattâm ruuđâid kassaast jeđe patârâm hemelii sáttoin autoin, mii lâi vuárdám uksâpellâst. Pooliseh lijjii puáttám tállân já lijjii čuávuškuáttám rievedeijeekuáhtá patârem. Helikopter čuávui sunnuu patâremmääđhi ááimust. Mii aldakävppi lii aaibâs luoddâpellâst, nuuvt et toho piäsá autoin uksnjáálmán. Lämisulmuid sivnádâs, ko ij taarbâš väzziđ kuhes määđhi mut rievedeijeeh kustoo meiddei kevttih taam ävkkin. Mut jis váhágin kuávlu tobdá, tiätá, et aassâmkuávlu lii siijdâ roobdâst. Nuuvt et jis áigu jotelávt siijdâst olgos, tađe várás lii tuše ohtâ maađij, já tot tuálvu kaavpugân. Puoh eres sundeh tuálvuh kuávdážân monnii kuávlun, já tobbeen lii hiđes vyeijiđ. Nuuvtpa ij lah ollágin väädis kuvâttâllâđ, kuus kulij almaakyevtis láin patâremmäđhistis jorgettâm.

Páihálii median iiđij forgâ tiätu käävpi rieveedmist. Love poolisautod lijjii čuávuškuáttám rievedeijeekuáhtá maaŋgâidluuvijd kilomeetterijd. Taah láin vuáijám varâlávt já korrâ sáttoin moottorkiäinu alne, vuáijám eres autoi lappâd meiddei uálgispeln já kiäinu roobdâ. Viijmâg Hardinxveld peht (suullân 50 kilomeetterid tääbbin) sunnuu patârem lâi orostâm autovyeijee stivrimfeeilâ keežild. Patâremauto lâi jurâlâm káátu ool já orostâm toos. Tahheeh láin nuorâ almaakyevtis, 19-ihásâš almai Rotterdamist já 17-ihásâš nuorâ Capelle aan der Ijsselist. Uđđâs mield suoi láin valdum kiddâ já tolvum pyecceiviäsun täärhistmân.

Mun smietâm tiätumaašin tyehin ain maailm mano. Uástusvoovnah stiärgájeh ain šiljoost. Tuástá-uvsun káávpán moonnâđ taid macâttiđ? Amahân te? Mun äššigâssan peesâm kale kävppimohe maŋa jotelávt olgos, mut kassapargee čokkáá tobbeen kuhes puudâid, eidu uksâpellâst. Tälviv tiet pargosaje ij lah hirmâd liegâskin, tastko uuvsâst juuláá.  Já ko tiätá páihálii pargomentaliteet, kassapargeeh láá távjá nuorâ ulmuuh, kiäh láá kävppijâsân hälbis pargovyeimi, eidu škovlâidis lopâttâm teinih. Magareh traumah sijjân pääcih tággáár tábáhtume maŋa palvâlempargostis? Já maht mudoigin lii máhđulâš, et eidu taan kuávlust miinii tágárijd tábáhtuvá? Tääbbin kost lii ain nuuvt rávhálâš... Mut ulmuu mušto lii kustoo ármulâš já vájáldittee. Iähân tast lah maŋgâgin ive, ko siämmáš kävppi volliittui iho. Auto iiskâi vyeijiđ käävpi váldu-uuvsâst siisâ, suolluu áigumuššân rievediđ käävpi viäskárist stiärgájeijee paŋkkiautomaat. Tállân ton maŋa käävpi oovdân ittii assaas meetaalstuálpuh. Tääl toh láá luánduliih kävppiheervah, eenâb teikâ ucceeb puoh siisâ- já olgosjottei kiksen. Já mottoom iijâ, moonnâm keesi jiešalnees, siämmáá käävpist lâi meiddei lamaš ijjârievedem. Larmâdâs lâi huiheškuáttám, nuuvt et ohtâ pargein lâi pajanâm iho já vuálgám keččâđ, mii tobbeen lâi tábáhtuumin. Tallaah rievedeijeeh lijjii lamaš joođoost meiddei ruuđâi maajeeld, vaattâm kassahoolvi lehâstem. Mut tast lii tiäđust-uv äigilukkâ, nuuvt et tot ij kuássin lekkâs tállân pic mottoom kuhes torvoääigi kuullâm keččin. Tallaah rievedeijeeh láin karttâm tuuttâđ mottoom tubbáákloován mut liijká-uv láin čoonnâm pargeeriävo kiddâ ovdil paattârmis.

Tágárij feeriimij maŋa lam kale kijttevâš, et ulmuuh tyestih vala porgâđ kävppijâssân. Jiemge tääl eissigin smietâ puoh taid tuápánjuššeid, kiäh ain jyehi ive suáládeh käävpist veikâ maid, luhhoost kale joskâdávt já viehâvääldi kevtihánnáá. Muu ulmen liijká-uv lii lamaš uástiđ piäiválijd tarbâšijdân eidu taan käävpist, nuuvt et kävppi täst aldasijn pisoččij. Jiävttái tábáhtumij maŋa jiem lah innig nuuvtkin vises. Ličij-uv liijká-uv almolii torvolâšvuođâ tááhust pyereeb juurdâ finniđ riävvárijd kuusnii kukkeláá ko suullân jiejâs uksâpellâs?

Supersáŋgár

Nettikove.

Ovdilgo tun anah astronaut supersáŋgárin
kuldâl ucánjihhii
talle tun tiäđáh astronautist motomijd aašijd
majemustáá ton maŋa tun uáináh astronaut olmožin
suullân siämmáá äpitteemmin ko eskinšoddâm umogâš

Komovuotâpiivtâs ij lah kuássin majemuu muoti miäldásâš
ištâmeh-uv luággájeh
masa jo idduin

Já tiäđáh-uv
mondiet toh ištâmeh nuuvt čuuvtij luággájeh
astronautsáŋgáreh láá lippârpoođah

Vuolgâ lii tommittáá jiäráskittee
já vyerdimäigi tommittáá kukke
nuuvt et ohtâgin sáŋgár ij peesâ eennâm aaseest pajas
toin naalijn et sust ij liččii kužžâ puvsâi siste

Já ko tun uáináh
moin naalijn komovuotân mađhâšeijee kalga rakettist čokkáđ
tun uáináh et čokkámsaje ij lah mihheen makkuutteijee mieigâmstoovlijd
pic skuáppu tegu umogái joođeetmân rahtum Maxi cosi
Adai astronaut jođettuvvoo komovuotân tego uccâ páárnáš kuás-uv autost

Já ain puárrán ko komovuotâsajattâhân piäsá kuhes määđhi maŋa
ko riššo já kolgee čääci iä lah
ubâ määđhi kalga poossâđ jieijâs uccâ umogái siholduvâigijn

Talle ko astronaut lii jottáám määđhis
já lii äigi maccâđ enâmân
treenaamist huolâhánnáá jieijâs jyelgih iä kyedi
sáŋgár ferttee kyeddiđ olgos jotteemkapselist
tego uccâ umogáá kote ij määti jieš väzziđ

Já ko juolgijdis ij mudoigin komovuođâst keevti
astronaut jyelgivuáđuh šaddeh timesin
tego eskinšoddâm umogáá jyelgivuáđuh




Astronaut André Kuipers muštâlem mield čaallum (22.6.2018)

Komovuotpurâdem

21.6.2018

Mun lieggiim máállás
mon mun illá muštám kozzâđ
mun jurdâččâm jo ittáá eehidpurâdem

Itten mun
manudâšjollâ
lam puávdejum komovuotpuurâdmân
já ton maŋa čuávvuđ astronaut toollâm komovuotluvâldâllâm
puoh kalga leđe tuođânálásâš

Maiden kulinarismijd mun jiem komovuotpuurâdmist kuvâttâl
monnii suujâst
eenâb-uv lii jiäráskittee uáiniđ
maggaar häämist muu kyeli vuojâd
finniim-uv mun njune oovdân táválii taldrik
vâi monniilágán eromâš komovuotheersku
veikâba astronautân uáivildum tuubikuolijd
moi tiäddu lii kulmii muuneeld viekkejum
muu jieččân tiädun šievnáál heiviittum
ege toh kyeleh koolgâ puurrâđ meendu čuuvtij rakkeet puáldámuškin

koškepiärguid mun koolgâm vájáldittiđ jo tondiet
et toh stuáruh veikâ magarin mielâtteemmin ááimuin

Maggaarnii njaalgâ njälmipitá mun kuittâg vuárdám
taggaar mii lii čuuvtij eenâb
ko tušij tiet kulinaristlávt fiijnes

Pihtâsijd uástimin

Ko lijjim viššâlávt porgâm muáddi oholoopâ, meridim, et elâččâm Rotterdam kuávdáást kaavpijn virgeääigi já vááldám vaahâg maassâd. Smavvâ uástusmohe já sovâttem maŋa čuožžum tuđâvâžžân täävvirtáálu kasa kulen mäksimin - uástusij juávhust muáddi uđđâ pusseer já haamit. Eidu ko mun lijjim áigumim mävsiškyettiđ, oinim kasa paaldâst poolis váruttâs: "Anneeđ jieijâd puursâ já mäksimkoortâid čalmeest!" Já mun lijjim tállân kocemin. Mut nube tááhust - mii eedijba must täst ličij lamaš? Mut ko mun eidu lijjim takkim uđđâ paŋkkikortâigijn já koodijgijn maaŋgâid ohoid, lijjim täärhib ko táválávt. Munhân vahtiiččim purssân tego kuáskim!

Siämmást mun tubdim maidnii suámálijd: kiinii kiškoškuođij muu, toppij must viehânáál kiddâ tuáváábeln! Sun hiäŋgááškuođij muu hamittist, kiškoškuođij tom vuáluskulij. Já mun hirmástâlân tubdim, maht muu haamit puáluh kiškom vyeimist lekkâsškuottii, ohtâ nube maŋa. Tast siämmást haamit koočâi juolgijd. Jis jiem eidu liččii uáinám poolis almottâs, liččim tiäđust-uv koskâldittám maksimtoimâttâs, tolliiškuáttám hamittân paijeen já huikkám tego olmâ nissoonolmooš, mut váruttâs uáinim tiet meridim, et suojâliččim purssân já korttân, veikâ vala haamit vyellin. Syeijejim koodi kieđáin já roppáin, jorgettim, čärvejim maanisávt jieččân puursâst nubbijn kieđáin. Kasa vyebdee huccâlij ulmuu tyebbiláá.

Nubbijn čolmijn oinim, maht muu tyehin kuovlâdij nissoon já ain hiäŋgái muu koččâm hamittist já vaaidij et haamit lâi meendu paijeen já et tom koolgâi njuolgiđ. Uigim suu jieččân roopâ vuoimijn tyebbiláá, vuoijum mäksimân já párgádim, et ij tot haamit innig tääiđi leđe meendugin ollâgâsâst, pic nubij kejij. Ko mun kiergânim mäksimist, mun pajedim hamittân, pieijim tast puáluid kiddâ já koijâdim kassarááiđust čuážžoin, kuus kulij tot nissoon moonâi. Sun lâi čápudâm. Korttâ já koodi must ain lijjii vuárhást, siämmáánáál purssâ-uv.

Puoh hirmástum ulmuid já eres-uv shoppajeijeid váruttâs sääni: anneeđ tuođâi-uv jieijâd koortâid já puursâ čalmeest! Elleđge mongin tiileest tipte maaggaargin tábáhtus taan maailmist hettiđ mäksimtábáhtume! Já muuneeld tággáár katastrofin puáhtá tiäđust-uv rahttâttâđ nuuvt, et piäjá puuvsâid juálgán kassarááiđust! Ij oinuu meendu čuuvtij mihheen, já puuvsâi vuálá lii mudoi-uv váddásub kuovlâdiđ. Teikâ tärhistiđ aainâs-uv jieijâd tile ko puátivetteđ sovâttemvisteest já tuhhiittiđ kassarááiđust tom, et mottoom mielâst idduid ulâtteijee haamit-uv sáttá leđe aaibâs meendu uáinojeijee. Nubbe koččâmuš lâš-uv talle tot, kalga-uv ettâđ nuubán muččâdávt meendu ollâgâsâst leijee hamittist vâi tiällááškyettiđ tom jieš jieijâs mielâst suullân hiäivulii sajan.

Lâi-uv must talle haamit peeljijn sovâttem maŋa vâi ij, tom mun jiem pááccám koijâdâllâđ. Nube tááhust maid te, jis nuuvt keevâi-uv? Jis lii hirmâd pakkâ šoŋŋâ, lii aaibâs siämmáá, jis kiinii jotá-uv uánihis puudâ veikâ liškepihtâsijdiskijn. Tohhân mudoi-uv láá täävvirtááluin fáállun veikâ mon ennuv. Luándulâš äšši ulmust anneeđ taid. Nuuvt et amahân te olmâ olmoošmalli-uv annoo täävvirtáálust, veikâ tuše uccpuvssij já njammaliijvâi čaittâlmân.