Laika

- Hei, já addâgâs, et mun näävt čuuvtij páárgum, kandâ pahudij munjin já čokánij muu paaldân Amsterdamân mannee junást. Juná ij lam tievâgin, mut sun tuš čokánij toos. Siämmáá pyereest sun lâi kavnâđ aaibâs kuáros saje monnii eres peeŋkâst. Mut tast sun čokkái surgâdin. Čolmijdis já njuunees sun ruvviistij unohávt olgopuseris suáján.
- Ij tot muu häittid, mun ettim.

Siämmást koijâdim, halijdij-uv sun sárnuđ. Must lâi kale äigi kuldâliđ ko mätki kirdemkiädán lâi vala tommit. Sun keejâi äärgiht munjin. Suu čalmeh lijjii siämmáá ruopsâdeh tegu tomatteh. Kandâ lâi suullân 16-17-ihásâš.

- Kale, kale mun halijdâm sárnuđ, sun västidij vyeligâs jienáin. Jiešalnees tuoivum-uv, et kiinii, kii peri, halijdičij muin sárnuđ...
Sun čujottij koorin, mii sust lâi juná vázáttuvâst.
- Tie lii Laika, sun čielgij.
- Laika? mun smiettim pelijiänusân.
 Mun jiem lam huámmášâm koori talle ko sun poođij siisâ voovnân.
- Naa, Laika lii muu peenuv, sun čielgij.
Ráttái alne jottee koorist oinui čapisvielgis peenuv, mii lâi váhá ciägupeelji hámásâš.

- Laika lii hirmâd illávaje, sun sáárnui. - Tast lii kumeštâs, ige tot innig pyevti kužžâđ. Tot ij lah puurrâm ige juuhâm ubâ ookon maiden. Mun lam monâmin Laikain elleituáhtárân. Elleituávtir nohádit tom muádi tiijme keččin. Luáštá pennuu avalii sierâdemsajan. Uáli jo stulláás peenuv. Eeči lii jo maŋgâ peeivi sárnum et miinii čuávdusijdhân taan tilán kalga puáttiđ.
- Vuoi hemelâš já panjig! Hevvet et puáhtá-uv taat váiván eellim väldiđ vááimu oolâ, kandâ palijdij já snuđgái moddii korrâsubbooht nuuvt et iäráseh-uv vilpâstii munnuu kulij.
- AARRGH, peesâi suu njäälmist.
- Tot lii hirmâd sorolâš äšši, mun ettim. - Luoppâm, tot ij lah kuássin älkkee.
Koijâdim meiddei, mon puáris suu peenuv lâi.
Kandâ muštâlij, et Laika lâi 14.
- Tot lii pennui jo viehâ ollâ ahe, mun ettim.
Jiem mun lah kale eellimavestân omâstâm pennuu, mut muu nieidâi peivitipšost lâi uáli kuhháá peenuv, já tast mun luhhoost maidnii iberdim pennui avveest.

Já kandâ joođhij:
- Laika lii niŋálâspeenuv. Tast lâi meiddei viljâ, mii jaamij muáddi mánuppaje tassaaš. Tot lâi jáámmám jiešmeidlist iho paifakkist, mut tääl taan tove mun peesâm satâččiđ Laika. Já muu äijih-uv, eeni eeči, jaamij muáddi oho pennuu maŋa. Ij-uv taat monâttem kuássin, teikâ motomingin, puávtáččii nuuhâđ?
- Tot lii pyeri, et tun satâččah Laika-pennuu, mun ettim. - Tun lah vissásávt lamaš toos šiev iššeed.
- Lam kale, kandâ tieđij. Já tom-uv ooinij, et Laikast lâi lamaš šiev eellim sii pääihist.
- Mut et puohah, aaibâs puohah, kalgeh siämmáá ääigi vyelgiđ! Mondiet? Mon-diet!?

Toos must ij lam sunjin vástádâs. Mut ettim kale, et lam tast ovdil-uv kuullâm, et maŋgii ulmuuh-uv jamâdeh aaibâs maŋaluvâi jieijâs pirrâsist.
- Lah-uv tun-uv monâttâm kiännii? kandâ koijâdij.
- Kale mun lam, mun västidim. Muštâlim sunjin tast, et muu eeči já äijih jaamijn ko mun lijjim ucce. Já lam monâttâm kuohtuid áhuidân-uv. Mut puárisulmuu vuolguu älkkeebeht-uv puovtij tuhhiittiđ.

Kaandâ nubbe kietâ njaavhâi Laika uáivi. Peenuv ij jur vaijaam pajediđ uáivis. Tot vuoiŋâi uáli jo lussâdávt.

- Lah-uv tun ohtuu joođoost? mun koijâdim kaandâst.
- Lam mun, taam algâmääđhi. Kirdemkiedist lii muu eeči vyerdimin. Muoi manneen talle loppâmääđhi oovtâst.
- Pyeri et jieh lah ohtuu. Elege onne pääsigin ohtuu, iiskâ leđe tagarijgijn, kiäh láá tunjin aldaas ulmuuh.
- Joo, kale mun irâttâm, kandâ eeđâi. Já siämmást sun smietâškuođij Laika kremaatio já vala kuunâi hävdidmijd.
Mut siämmást suu čoolmijn oinui meiddei ilo:
- Mun halijdâm forgâ uđđâ pennuu! Mun tiäđám, et tot lii puástud, mottoomnáálá. Ijhân tot uđđâ peenuv pyevti Laika saje mahten väldiđ.
- Ij pyevtigin, mut tot lii talle aaibâs uđđâ äigi tunjin.
- Naa, kandâ nuáiguttij uáivis.
- Mut ko tágáreh pennuuh tego Laika láá viehâ tivrâseh. Vielpis máksá vááijuv tuhhát eurod suullân. Ige must vala lah nuuvt ennuv ruttâ et suitáččim uđđâ pennuu haahâđ olssân.

Laika-nommâ eeđâi munjin kale maidnii. Muu jurduid poođij tot kolgopeenuv Laika, mii skuávlejui Ruošâenâmist komovuotâpenuvin já meiddei vuolgâttui komovuotân - vuossâmužžân komovuotân mađhâšeijee huáđđon kuássin. Tiet Laika ij innig lam elimin ko suu vuájáán vuod siäivui enâmân. Taat Laika kale finnij fijnâ páccá.
Koijâdim, tieđij-uv kandâ taan pennuu mainâsist maiden. Sun kale tieđij tast. Mut taat penuvšlaajâ lâi Uárjisiberialaika, nuuvt et taat lâi iänááš-uv vaiguttâm toos, et Laika lâi finnim eidu tien noomâ.

- Tääl mun jiem peesâ škoovlângin onne, kandâ murâštij. Kiinii máttáátteijeid lâi suttâm sunjin.
- Kulâ, tággáár tábáhtusâst kale kalga leđe ibárdâs, mun ettim.

Munnuu savâstâllâm lâi toohâm ubâ määđhi jotelubbon, já nuuvt te juná aldanškuođij Amsterdam kirdemkiedi. Mun pajanim peŋkâstân, já meiddei kandâ, Laika jorreeh maŋŋaalstis.

Ko juná orostij, kandâ keesij stuorrâ rähisvuođáin kooris olgos junást. Mun vuolgim raapâid pajas, já sun meiddei.

- Piergiih-uv tun? mun koijâdim ko lâim peessâm pajekiärdán.
- Kale mun piergiim, kandâ eeđâi. Muu eeči vuárdá olgon.
- Must lii mottoom verd äigi, jis halijdah. Puáđám-uv mun tuin olgos?
- Jis tuálvuččih muu olgouuvsâ kuuvl? sun koijâdij.

Munhân kale tolvum. Jieš jiem kuittâggin moonnâm olgos. Mun kolgim juátkiđ jieččân määđhi. Kuus totkis lâi já magarij feeriimijgijn, tot ij lam taan ohtâvuođâst ollágin tehelâš.

- Takkâ, kandâ eeđâi já keigij munjin kieđâs.
- Ij kijttámuš, mun ettim.
- Naavcah! Hirmâd ennuv naavcah! mun pahudim.
- Te takkâ, kandâ eeđâi.
Ovdilgo kandâ moonâi, sun eeđâi:
- Tiäđáh-uv, taat savâstâllâm lii toohâm Laikast luoppâm älkkeebin. Ko taat ubâ hommá lii lappâd, mun moonâm paargon já šiäštám. Munjin puátá vala ovdil keesi uđđâ peenuv!

Já nuuvt te mun paaccim keččâđ, maht kandâ já koori lappuin olgos kirdemkiädán. Laika pesâččij tääl vaivijnis.

Mun koivum repustân njuneliijne. Konnjâleh must-uv pottii, ij toos maiden vaijaam. Já jieččân määđhi ääigi mun jurdâččim Laika já suu nuorâ iššeed, kote eidu talle ličij elleituáhtár kulen.

Vuoiŋâstus Laika-peenuv tääl ráávhust.


++

Ko aibâšem váhágin kuldâL
tot tobdoo hirmâd čuuvtij, nuuvt aldA
išediš-uv ton tooskán motomin äigI
Páácá lättei vyerdiđ pennuu kuáros taldriK
já omâsteijee smiettâđ, mii elimijd puátágin motomin LAIKA maŋA.