Mätkilavkkâ

Lâi vyesimáánu loppâ já lijjim kirdemin Avelân. Keččim siäivudijnân, et Avelist muáttáástâlâi. Čuávuváá peeivi munnust muu pargoskipáráin Mervijn ličij konferensmätki Kuovdâkiäinun, kesiriggeigijn vala. Koolgâi kuuloold vyeijiđ. Tuoivum,  et šoŋŋâ ij tast meendugin čuuvtij viärániččii. Ko keččim tälvišooŋân, lijjim luholâš, et lijjim váldám fáárun jieččân takkiskođđâs. Taat skoođâs kuulâi muu mätkitaakin, mast finnee kesitaaki ko váldá skođđâs meddâl já lieggâ tälvitaaki ko piäjá skođđâs sajasis. Toin naalijn šiäštá ennuv saje mätkitävirijn, ko ij taarbâš maaŋgâi pihtâsijgijn hiävrásâddâđ.

Ko peessim kirdemmašinist olgos, paaccim vuordâččiđ jieččân mätkilaavhâ. Táválávt must ij kale laavim leđe mätkilavkkâ Avelân maađhâšdijnân ko must láá tommittáá pihtâseh Avelist, mut taan tove mätkitävireh lijjii, ko lijjim joođoost Göteborgin njuolgist Avelist. Ruotâst kale tarbâšiččim pihtâsijd, jiemge halijdâm tohon Avveel pivtâsvuárháin vyelgiđ. Já Hollandist vyelgidijn lâi lamaš suullân 30 cekkid liegâs jeđe Säämist suullân puolâš, nuuvt et tondiet takkiskoođâs lâi taan tove mätkilaavhâst ige taakist kiddâ.

Mut vaahâg kale, muu lavháin oroi lemin taan tove hyeneeb lukko. Iärásij mätkilaavhah pottii lääbži mield mut muu lavkkâ ij puáttámgin. Jiem mun eres pihtâsijdân nuuvtkin čuuvtij murâštâm pic tom takkiskođđâs ko lâi nuuvt čuáskis. Avelist must lijjii ullopääiđih mut ij olmâ tälvitakki ko lijjim tuálvum tom Hollandin. Jiemge mun lamaš tien kirdemvuárust aaibâs áinoo, kote lâi tävirijdis läpittâm. Tast paaldâst čuážui mottoom almai, kiäst lijjii párnáiráttáh lappâsist. Nuuvt muoi tobbeen tevdijm almottâs lappum mätkitävirist. Sun kiergânij vistig já moonâi kiäinusis. Mun še tevdim luámáttuv suu maŋa jeđe vuolgim já paaccim vuordâččiđ tiäđu tast, kuás tibi te lavkkâ puáđáččij.

Čuávuváá peeivi tiätu lappum laavhâst poođij-uv: lavkkâ lâi mottoom suujâ tiet pááccám Amsterdamin mut lâi kale kavnum. Lavkkâ lâi talle jo kirdám eehidmašináin Helsigân já tot pieijuuččij tállân čuávuváá Avveel mašinân, mii siäivuččij koskâpeeivi maŋa. Lavkkâ puáđáččij pel oovtâ suulâin. Veik mun nuuvt čuuvtij halijdim jieččân takkiskođđâs, muoi Mervijn liijká vyejiláim jo iđedist Kuovdâkiäinun, tastko ij lam nuuvt vuovâs maŋanuđ konfereensist. Munnuu sahâvuáruh iä kale eidu tien vuossâmuu peeivi ääigi lamaš. Nuuvt te mun nutkim mottoom eres laavkân pihtâsijd Avveel pivtâsvuárhástân. Luhhoost taan tove taat máhđulâšvuotâ lâi. Mudoi kale lijjim kolgâđ laavhâ vyerdiđ. Teikâ mudoi tot lâi jotteeđ Eskelisii fáárust mahtnii Taažân já kiitiätá lâi lappuđ vala nube-uv tove.

Määđhi ääigi mun kuittâg smietâškuottim, et laavhâst lijjii eres-uv tävireh, maid mun tarbâšim. Tego ohtâ vuoidâs. Mut mihheen stuorrâ eeđijd tot vuoidâs ij tiäđustkin lamaš: tom finniiččij mon peri käävpist. Já mudoi-uv mätki Kuovdâkiäinun lâi tommittáá kukke, et muoi meridáim orostiđ Kärigâšnjaargâ käävpi kulen. Tobbeen lâi vuovâs elâččiđ käävpist jeđe vala juuhâđ teejâ baarist.

Já ko muoi moonáim siisâ káávpán, forgâ kävppijâs kaččâlij munnuu kuuvl, tiervâttij já keejâi munjin: "Päivää rouva! Tehän lensitte eilen Ivaloon. Jokos teidän laukku on löytynyt?"

Mun orostim já ruokkim uáiván. Maht te sun puovtij tom tiettiđ, et mun lijjim kirdám Avelân já et muu lavkkâ lâi lappum? Jiemhân mun suu tubdâm jiemge lam jieččân laavhâ lappuumist kosten sosiaallii mediastkin kiergânâm tađe eenâb palijdiđ. Já ko mottoom áigáá suin savâstâllim, čielgâi, et sun lâi eidu tot almai, kiän párnáiráttáh lijjii vala määđhi alne. Sust lijjii tääl eres pihtâseh pajalist, jiemge mun talle mudoigin nuuvt pyereest lam ostâm keččâđ, kii almaid sun lâi. Mut mon ucce taat maailm lâigin! Sun lâi finnim tiäđu, et ráttáh puáđáččii peivimašináin siämmáánáál ko muu lavkkâ-uv já puáđáččii Eskelisiist Kärigâsnjaargân. Mun vuod muštâlim sunjin, kuus muoi muu pargoskipáráin láin joođoost já et laavhâ iän taan tove pááccám vyerdiđ. Tot kavnuuččij talle muádi peeivi keččin ko konferens ličij nuuhâm.

Konferenspeeivih monnii jotelávt ko lâi šiev ohjelm. Já veik Kuovdâkiäinust lâi-uv čuáskis, ullopaidijgijn mun liijká piergiittâllim. Já nuuvt te muádi peeivi keččin muoi Mervijn vuod vyejiláim maassâd Suomân. Macâdijn auto koolgâi taŋkkađ, já muoi vuod meridáin orostistiđ Kärigâsnjaargâst já uástiđ purrâmuš fáárun. Avelist käävpih liččii jo kiddâ ko toho juovdâččij. Já vuod kävppijâs ooinij munnuu já tiervâttij ustevlávt. Taan tove sun čuážui piärgutiiskâ tyehin vyebdimin. Muoi Mervijn vistig jurdâččáin et tie te lii-uv pehtilis vyebdee ko nuuvt ustevlávt siävá. Mut ij, sun tuše lâi kiddiistum, maht te lavháin lâi keevvâm já maht konferens lâi moonnâm. Suu párnáiráttáh lijjii jo puáttám, ige sun taid innig luáštáččii uáinusist. Muu lavkkâ vuod lâi vyerdimin Hooteel Ivalost, nuuvt et Avelân puáđidijn puohtim tom toppiđ fárusân. Tom mun tiäđust-uv porgim-uv. Já talle lâi jo lieggânâm tommit, et takkiskođđâs ij innig tarbâšâmgin.

Lappum mätkilavkkâ poođij luhhoost ovdil muu Göteborg-määđhi, mii lâi tehelumos. Mut tien máátkán mun kale rahttâttim váhá pyerebeht: valdim kyehti pivtâskeerdi kietâmätkitävirij siisâ, aaibâs visesvuođâ tiet. Já tääl te smietâm, et kannat-uv kustoo jotteeđ tuše kietâmätkitävirijgijn nuuvt et fáárust lii ráttáigijn jottee lavkkâ. Mii lii jieijâs fáárust, ij pääsi sáátust meddâl. Já jis páácá, tot lii jieijâs huolâmettumvuotâ. Pihtâsijd ij taarbâš hirmos hivvâduvâid, pic ucánjáhháá posâluhčâmpulverijgijn mätki lii jo piäluštum. Pelimuddoost määđhi puáhtá tommittáá posâluhčâđ.

Heh-heh (käldee jiem mušte)

- Falâdeijee, mii peevdist iä lah ollágin stoovlih!
- Mut tijhân leppeđ väridâm peevdi...

++

Koččâmuš: Jis lii Alaskast já kuáhtáá meecist kuobžâ, mast te tiätá, lii-uv tot ruškiskuobžâ vâi räniskuobžâ?
Vástádâs: Kannat kuárŋuđ muorân. Jis kuobžâ kuárŋu maajeeld, tot lii ruškiskuobžâ. Jis tot njiäidá muorâ, tot lii räniskuobžâ.

++

Enni čokkáá já lohá junást, ko kandâ fakkist koijâdist:
- Mii sajattuvâid taat lii?
- Ele hettii tääl. Uáináhhân tun, et mun luuvâm.
Mottoom ääigi keččin kandâ koijâdist uđđâsist:
- Mii sajattuvâid tot lâi, mii eskin moonâi?
Enni sutteet já koijâd:
- Mondiet tun tom halijdah tiettiđ?
- Na ko uccviiljâš paasij tobbeen junást.

++

Pertti puátá paargon kuohtuuh peeljih čonâstuvâi siste. Hovdâ koijâd sust, mii sunjin lii tábáhtum. Pertti västid:
- Puhelin čuojâi jieht eidu talle ko lijjim pääiđi šolliimin. Puhelin saajeest mun västidim vahâgâsâst šollimruávdán.
- Tiet čielgee kale nube peelji, mut mii ton nuubán lii tábáhtum?
- Ij-uvgs tot lah čielgâ äšši? Kolgimhân mun suáittiđ tuáhtárân.

Vuoptâsuptâ

Taan ohhoost ulmuuh láá jo-uv luámust teikâ nuuvt hoppuuh et mihheen pargoaašijd ij oro ovdánmin. Nuuvtpa must lâi pyerebeht äigi eres-uv aššijd, já nuuvt te moonnim vuoptâčyeppee kuuvl kuuđâ oho kooskâ maŋa. Muu vuoptâčyeppee lâi moovtâ: sun lâi lamaš luámust Kanariasuolluin já muštâlij luámustis. Sun lâi taan kooskâst meiddei čuávvum kuursâ uđđâ vuoptâtipšomamnâsij kevttimist. Sun koijâdij, uážui-uv sun kevttiđ uđđâ vuoptâcirgáttâs muu-uv vuoptáid. Mun jollâ lopedim, ko pyereebgin tiätu ij lamaš.

Já nuuvt te vááijuv tijmepele keččin muu vuoptâčuoppâm lâi vaalmâš. Vuoptâčyeppee kuškij muu vuoptâid já hammij taid jurbâ kustáin tego táválávt-uv. Mut taan tove sun jooskâi hammim tolebiššáá ko ovdil já toppij uđđâ puttâl. Sun cirgáttâlâi hammimamnâs muu vuoptáid, já kale tot tooimâi-uv: liččim älkkeht jottáám veik ciäguvuoptâigijn já čuávuváá muddoost jurdâččâm vuoptâidân eresnáál. Já puoh pisoi pyereest sajestis, já vuoptâid lâi uáli älkkee kieđâvuššâđ. Taa tot taaiđij-uv leđe tot čuávdus muu jiečâpiäiválijd vuoptáid, moh láá asettemeh já ennuv já viggeh ain tuš njuolgist vuáluskulij...

Mottoom ääigi keččin jurdâškuottim nubenáál: oroškuođij, et juuttim tego hajâpoolvâ siste. Taat aamnâs opsijdij mielâttemeht. Tego ruusuhaajâ, mii lâi hirmâd jo viehuv. Ko kiergânim vuoptâčyeppee kulen, smiettim olgos monâdijnân, et kale haajâ muu kuulmâ kilomeetter pyerámääđhi ääigi váhá láivuččij. Mut nuuvt ij tábáhtum. Ko peessim pááikán, juuttim ain tien siämmáá opsâpoolvâ siste. Ij ávttám eres ko moonnâđ riišon já poossâđ esken čuoppum já tiällájum vuoptâid. Mut poossâm maŋa vuoptah vala-uv haisuu. Valdim lase shampoo já poossim visesvuođâ tiet nube keerdi. Eskin talle haajâ oroi láivumin mut ij valagin aaibâs lappum. Nuuvt et ettim tállân "pääsi tiervân" jieččân mučis vuotâčuopâdâsân já meiddei ton jurdui, et taat amnâs uđđâsist pieijuuččij muu vuoptáid. Luhhoost jiem uástám tieid puttâlijd olssân.

Onnáá iiđeed lam poossâm vuoptâidân kuálmád keerdi. Tääl kal oroškuát, et haajâ lii suullân lappum. Lam meiddei lonottâm kuáddulguid jieččân seeŋgâst, ko toh-uv opsijdii.

Murâštâm tuše tom, et muu vuoptâčyeppee poorgâi ennuv pargo muu vuoptâi tiälláámáin já lii vala jottáám kuursâ, maht táid amnâsijd kalga kevttiđ já vissâ meiddei markkânistiđ. Must ij lah taan feerim maŋa ko ohtâ tuoivâ: kevttiđ táválii shampoo já tipšoamnâs já kuustâ já tyellittälli ucánjihhii hammimsuuptâ. Kale muu vuoptah láá ovdil-uv toin naalijn mahtnii ornášum, já tot uážžu täst ovdâskulij-uv tuhhiđ. Já čuávuváá vuoptâčuopâdmist mun táátum kevttiđ taid ovdebáid uápis amnâsijd, moigijn muoi jieččân vuoptâčyeppein láán jo lovmat ihheed piergiittâllâm. Puáris koonstah láá kustoo čuuvtij pyerebeh ko uđđâsuboh.

Ennuv lukko

Ollâopâttâhlehtor kappeer lii jorgeetmin keesi kulij
kaperist ive kukkosiih muštoh
moonnâm keesist taan kiäsán

Ko jieš lam lamaš meddâl
láá iäráseh piergim
puáđusin nelji anarâškielâ maister
Iiris, Miina, Petter, Kirsi
ohtâ anarâš luokamáttáátteijee
Petra
puáris tahheeh jo puohah
prioristâm pargoos, perrus
tođhos ovdánâm eellim sporkkâsist
viggâm meritiäđulávt ulmásis
valmâšin
ohtâ sist, Petter, finnim superpargostis ive gradu -palhâšume
Ilodâm táin tohálâšvuođâ juksâm resursijn, tuáivuttâm luho

Vááimu alda lii meiddei tivvoomohjelm
mii juo tuáimá já kolá kiävtust
mut mii pyereduvvoo ubâ ääigi

Forgâ mun vuoiŋâstâm
čálám tiivtâid
jurgâlâm kirjálâšvuođâ uđđâ maašinjurgâlemohjelmáin
čokkáám ruggâkeejist
smietâm maid smietteem
jeđe tiäđám
et vuárdám jo tääl
čoovčâ